- Fiklon – centrum diagnozy i terapii małego dziecka
- → Wiedza
- →AAC komunikacja alternatywna i wspomagająca
Widget przeznaczony do wyświetlania podstawowych informacji o artykule. Aby edytować te informacje przejdź do podstawowej edycji.
AAC komunikacja alternatywna i wspomagającaKomunikacja wspomagająca i alternatywna AAC (ang. Augmentative and Alternative Communication) to zbiór metod umożliwiających porozumiewanie się z osobami niemówiącymi. Brak możliwości wyrażenia swoich potrzeb może powodować znaczącą frustrację, zamknięcie w sobie i problemy emocjonalne, zarówno u dorosłych cierpiących na różnorodne schorzenia wpływające na ich zdolność mowy, jak i u dzieci z opóźnieniem mowy, dziecięcym porażeniem mózgowym czy autyzmem. Czym jest AAC, kiedy można ją wprowadzić, od czego zacząć i do jakiego specjalisty się udać, by wdrożyć metody AAC w komunikacji z dzieckiem.
AKTUALIZACJA: 9 grudnia, 2024


WERYFIKACJA MERYTORYCZNA
Magdalena Medyńska
Spis treści
Wszystkie elementy spisu treści zostaną pobrane i wyświetlone automatycznie na podstawie uzupełnionych danych w widgetach "Rozdział"
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Co oznacza skrót AAC?
Wartość odnośnika: Co-oznacza-skr-t-AAC--
Co oznacza skrót AAC?
AAC to skrót pochodzący od angielskiego terminu “Augmentative and Alternative Communication”, czyli „komunikacja wspierająca i alternatywna”. AAC to grupa metod, które mają na celu ułatwienie komunikacji z osobami, które z racji na istnienie zaburzeń w różnych obszarach nie komunikują się efektywnie z otoczeniem – nie porozumiewają się werbalnie lub jest to mowa niewyraźna i niezrozumiała.
Termin komunikacji wspierającej i alternatywnej funkcjonuje w Polsce od przełomu lat 80 i 90 zeszłego stulecia, a obecnie metody AAC propagowane są głównie przez stowarzyszenie “Mówić bez słów” (Jankosz, 2017).
Istnieje wiele metod należących do AAC, a dobór odpowiedniego systemu jest w każdym przypadku indywidualny i zależny od rozwoju języka, motoryki, procesów poznawczych oraz stopnia rozumienia relacji społecznych przez pacjenta.
U dzieci najczęściej stosuje się systemy bazujące na symbolach graficznych, znakach i obrazkach. Dodatkową wartość wspierającą rozwój mowy może przynieść stosowanie komunikatorów z syntezą głosową.
Dzień AAC
Zapraszamy rodziców i specjalistów zainteresowanych tematyką komunikacji alternatywnej i wspomagającej (AAC).
W trakcie dnia otwartego, zaplanowaliśmy wykład, spotkania ze specjalistami, warsztaty i prezentacje urządzeń.
Dołącz do nas 8 lutego 2024.

Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Na czym polega AAC?
Wartość odnośnika: Na-czym-polega-AAC--1
Na czym polega AAC?
Komunikacja alternatywna i wspomagająca polega na zapoznaniu pacjenta i jego otoczenia z takimi metodami porozumiewania się, które nie wymagają w pełni rozwiniętej mowy i systemu językowego.
Niektóre z tych metod wykorzystują znaki przestrzenno-dotykowe, takie jak gesty czy dotyk. Zaliczamy do nich np.: język migowy, alfabet palcowy czy system gestów Coghamo. Inne metody, częściej stosowane w przypadku dzieci, wykorzystują systemy znaków graficznych.
Zaliczamy tu: system piktogramów PIC (ang. Pictogram Ideogram Communication), system rysunkowy PCS (ang. Picture Communication Symbols) czy system Blissa. Obecnie stosowane są powszechnie metody korzystające z komputerów czy aplikacji, takie jak system obrazkowy ALADIN czy popularny MÓWik. Metody te umożliwiają często ich dostosowanie do poziomu rozwojowego, potrzeb i możliwości danego dziecka (Jankosz, 2019).
Możliwe jest także zastosowanie metod kombinowanych, łączących kilka wybranych metod AAC w jeden spójny system porozumiewania się. Kluczowe jest znalezienie takiej metody, która będzie dostosowana do potrzeb pacjenta i w pełni mu odpowiadająca, ułatwiając mu komunikację z otoczeniem i dalszy rozwój kompetencji językowych.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Czym różni się komunikacja alternatywna od wspomagającej?
Wartość odnośnika: Czym-r-ni-si-komunikacja-alternatywna-od-wspomagaj-cej--2
Czym różni się komunikacja alternatywna od wspomagającej?
Komunikacja wspomagająca to coś, czego używa każdy z nas w codziennym życiu. Sporządzamy notatki, które ułatwiają nam sprawną komunikację z innymi, a w czasie rozmowy używamy gestów, by lepiej zademonstrować jakieś zjawisko. Używamy także określonych dźwięków, mimiki czy mowy ciała. Przy pomocy tych środków komunikują nam swoje potrzeby także małe dzieci.
Formalną komunikację wspomagającą AAC warto wprowadzić wtedy, gdy rysunki, gesty i mimika to za mało, tj. gdy poziom rozwoju dziecka i jego potrzeby przewyższają możliwości komunikacyjne za pomocą wyżej wymienionych środków.
Zakładamy przy tym jednak, że formalne metody AAC wprowadzamy jedynie pomocniczo, do momentu właściwego rozwoju mowy werbalnej u dziecka. Jeśli dana metoda AAC natomiast stale zastępuje osobie jej używającej komunikację werbalną, nazywamy ją wtedy komunikacją alternatywną.
U dzieci z tzw. prostym opóźnieniem rozwoju mowy (PORM) wprowadzenie AAC ma funkcję wspomagającą, natomiast jako alternatywa do mowy werbalnej jest stosowana u osób, które trwale utraciły zdolność mowy, np. na skutek urazów czy udarów, a także u dzieci z afazją cierpiących na schorzenia trwale wpływające na ich zdolność mowy, tak jak może to nastąpić w przebiegu np. mózgowego porażenia dziecięcego.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Kto potrzebuje AAC?
Wartość odnośnika: Kto-potrzebuje-AAC--3
Kto potrzebuje AAC? Czy AAC ułatwi rozwój językowy dziecka ze specjalnymi potrzebami rozwojowymi?
Celem komunikacji AAC jest poprawa funkcjonowania osób, które cierpią z powodu utrudnionego porozumiewania się z otoczeniem, a więc nie używają mowy wcale lub jedynie w niewielkim stopniu.
W wielu badaniach potwierdzono, że komunikacja alternatywna znacząco poprawia funkcjonowanie tych osób, co jest szczególnie widoczne u dzieci ze złożonymi zaburzeniami komunikacyjnymi, czyli tych, u których występuje m.in.:
- mózgowe porażenie dziecięce,
- zaburzenia ze spektrum autyzmu,
- opóźnienie rozwoju mowy (Dawidek, 2019).
Alternatywna komunikacja stosowana u dzieci, u których rozwój mowy jest znacząco utrudniony lub opóźniony, działa wspierająco na wykształcenie umiejętności werbalnego porozumienia się. AAC stosuje się także u osób:
- z afazją, czyli u tych osób, które nie posiadają umiejętności mowy lub straciły ją w wyniku urazów neurologicznych, udaru, chorób neurodegeneracyjnych (choroba Alzheimera, stwardnienie zanikowe boczne);
- z niepełnosprawnościami utrudniającymi właściwą komunikację werbalną (ruchową, intelektualną);
- z autyzmem;
- z rozwojowym zaburzeniem języka;
- głuchych (Jankosz, 2017).
Metody komunikacji wspierającej i alternatywnej można stosować zarówno u osób, które nie wykształciły jeszcze mowy, jak i u tych, które okresowo lub stale utraciły umiejętności językowe. Część z pacjentów ma trudności jedynie w ekspresji mowy, nie używając aktywnie języka wcale lub mówiąc w sposób niezrozumiały dla części otoczenia.
Niektóre metody AAC są odpowiednie również dla osób z towarzyszącymi zaburzeniami motorycznymi, a także z niepełnosprawnością intelektualną (Gryszka-Mędrek, 2012).
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Jak wybrać właściwą metodę AAC?
Wartość odnośnika: Jak-wybra-w-a-ciw-metod-AAC--4
Jak wybrać właściwą metodę AAC?
Metoda AAC powinna być dobrana indywidualnie, biorąc pod uwagę stopień rozwoju intelektualnego i fizycznego dziecka oraz jego potrzeby komunikacyjne z otoczeniem.
Dobór techniki komunikacji zależy także od tego, w jakim stopniu dziecko rozumie mowę lub w jaki sposób porozumiewało się z innymi do tej pory oraz od jego indywidualnych preferencji. Należy również zastanowić się, czy metoda AAC będzie używana jako stała metoda komunikacji, metoda czasowa używana w celu zmniejszenia frustracji dziecka niemożnością porozumienia się z otoczeniem i zwiększenia jego motywacji, czy jako metoda wspomagająca uczenie się (Dawidek, 2019).
Opanowanie sposobu komunikacji za pomocą wybranej metody nie jest procesem szybkim, wymaga także często wielu ćwiczeń obejmujących zarówno percepcję wzrokową, słuchową, ich wzajemną koordynację, jak i ćwiczenia motoryki małej, czyli ruchów w zakresie dłoni.
Często zaleca się jak najszybsze wprowadzenie komunikacji AAC w celu zminimalizowania ewentualnych wtórnych zaburzeń emocjonalnych czy zaburzeń zachowania wynikających z braku możliwości porozumiewania się z otoczeniem. Należy również przeszkolić jak największą liczbę osób z otoczenia dziecka w zakresie komunikacji wybraną metodą AAC tak, aby zapewnić mu jak największe wsparcie środowiska.
Szczegółowo metody komunikacji AAC opisujemy w osobnym artykule.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Dlaczego warto stosować AAC?
Wartość odnośnika: Dlaczego-warto-stosowa-AAC--5
Dlaczego warto stosować AAC?
Jakie korzyści przynosi użytkownikowi AAC wprowadzenie narzędzi do komunikacji metod do codziennego życia? Głównym celem zastosowania komunikacji alternatywnej i wspomagającej jest to, by dziecko stało się bardziej niezależne, zdolne do przekazywania opiekunom bardziej złożonych potrzeb. Uczy się ono także:
- podejmować własne decyzje,
- zadawać pytania,
- wyrażać emocje i uczucia,
- opisywać swoje doznania,
- snuć opowieści,
- wywierać wpływ na otoczenie,
- odkrywać nowe umiejętności społeczne (Jankosz, 2019).
Wprowadzenie AAC w przypadku dzieci mających problemy z komunikacją zmienia całkowicie ich życie, umożliwiając im dwustronne porozumiewanie się z otoczeniem, co do tej pory było dla nich niedostępne. Taki nowo odkryty kontakt wpływa pozytywnie nie tylko na funkcjonowanie dziecka, ale także na jego emocje i kompetencje w innych obszarach.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Jakie są korzyści z wczesnej interwencji AAC?
Wartość odnośnika: Jakie-s-korzy-ci-z-wczesnej-interwencji-AAC--6
Jakie są korzyści z wczesnej interwencji AAC?
Wczesne wprowadzenie metod ułatwiających komunikację dziecku, które nie mówi, wpływa na jego rozwój także w innych obszarach. Dziecko zaczyna lepiej rozwijać się intelektualnie, strukturyzuje i kategoryzuje świat wokół niego, co pozwala na lepsze poznawanie otoczenia. Buduje też swoje kompetencje językowe – zaczyna operować pojęciami, podobieństwami, znaczeniami i schematami słownymi, a także rozwija słownictwo (Drager i in. 2010).
Nawet, jeśli dziecko nie potrafi jeszcze przekazać komunikatów w sposób werbalny lub trwale utraciło tę zdolność, zaczyna posługiwać się językiem w sposób niewerbalny, za pomocą wybranej metody AAC. Tak budowane kompetencje językowe ułatwią dziecku z opóźnionym rozwojem mowy późniejszą komunikację werbalną.
Dzieci z opóźnionym rozwojem mowy są często osamotnione i wycofane społecznie, a nawet agresywne. Po wprowadzeniu AAC dziecko zaczyna czuć się bezpieczniej, stawać się aktywne w kontaktach z innymi i nabierać zaufania do ludzi, budując swoje kompetencje społeczne i ucząc się wzorców zachowań komunikacyjnych. Dzięki AAC możliwe jest włączenie dziecka we wszystkie płaszczyzny życia społecznego, co bez efektywnej komunikacji z nim jest często utrudnione (Dawidek, 2019).
Powyższe wnioski potwierdzają wyniki badań, które pokazują, że u dzieci ze złożonymi problemami komunikacyjnymi wprowadzenie dobrze zorganizowanego systemu wsparcia komunikacji przyczynia się do poprawy jakości życia (Dawidek, 2019). Oczywiście należy mieć świadomość, że osoba posługująca się metodami AAC nie porozumie się w 100% z każdą napotkaną osobą. Komunikacja przy pomocy metod alternatywnych jest też bardziej skomplikowana, czasochłonna i bardziej podatna na wystąpienie nieporozumień niż komunikacja werbalna, wymaga więc pełnego zaangażowania każdej ze stron.
Wskazówki dotyczące wprowadzania AAC krok po kroku przedstawiamy w osobnym artykule.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Czy AAC opóźnia rozwój mowy?
Wartość odnośnika: Czy-AAC-op-nia-rozw-j-mowy--7
Czy AAC opóźnia rozwój mowy?
Niektóre osoby wyrażają wątpliwość, czy wprowadzenie komunikacji AAC na pewno jest potrzebne i czy nie będzie miało to negatywnego wpływu na wykształcenie się zdolności komunikacyjnych dziecka. Innymi słowy – czy AAC opóźnia rozwój mowy? Sytuacja każdego pacjenta może być inna i nie u każdego AAC może przynieść spektakularne rezultaty, jednak badania pokazują, że komunikacja wspomagająca i alternatywna nie utrudnia rozwoju mowy werbalnej. Wręcz przeciwnie – u większości dzieci wczesne wprowadzenie AAC działa stymulująco na rozwój mowy (Schlosser i Wendt, 2008).
Metody wspierające komunikację ułatwiają porozumiewanie się dziecka z otoczeniem, pokazując mu jego własną skuteczność i dając poczucie sprawczości, co zwiększa motywację dziecka do rozwoju nowych sposobów komunikacji, w tym mowy.
Wczesne wprowadzenie metod wspomagających komunikację u dzieci z opóźnieniem rozwoju mowy może przynieść różnorakie korzyści obejmujące nie tylko rozwój językowy, ale także rozwój dziecka w innych obszarach.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Bibliografia - AAC komunikacja alternatywna i wspomagająca
Wartość odnośnika: Bibliografia---AAC-komunikacja-alternatywna-i-wspomagaj-ca-8
Bibliografia - AAC komunikacja alternatywna i wspomagająca
- Clay D., 2019: “Language, literacy and learning: strategies and tools for supporting early AAC users”. Communication Matters Journal, 33(2)
- Dawidek E., 2019: „Komunikacja alternatywna i wspomagająca AAC w terapii niemówiących dzieci z autyzmem – zastosowanie programu Mówik”. Biuletyn Logopedyczny”, 33, 169-193
- Gryszka-Mędrek Z., 2012: “Wprowadzenie alternatywnych i wspomagających metod komunikacji u dziecka z mózgowym porażeniem dziecięcym”. Logopedia SIlesiana 1, 140-158
- Schlosser R., Wendt O., 2008: “Effects of Augmentative and Alternative Communication Intervention on Speech Production in Children With Autism: A Systematic Review”. American Journal of Speech-Language Pathology, 17, 212-230
Przeczytaj więcej o mowie, komunikacji i AAC
Obejrzyj webinar o wspieraniu mowy u maluchów
Umów się na konsultację
