Dlaczego i w jaki sposób autyzm różni się u dziewczynek i chłopców? Jakie różnice powinny być brane pod uwagę w diagnostyce dziewcząt ze spektrum autyzmu.

Objawy autyzmu u dziewczynek mogą, podobnie jak u chłopców, obejmować trudności w interakcjach społecznych, trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji, oraz specyficzne zainteresowania. Istnieją jednak pewne różnice w objawach u obu płci. 

Zdarza się, że dziewczynki mogą przejawiać większą tendencję do naśladowania zachowań rówieśników, co może maskować ich rzeczywiste trudności. Wiąże się to ze sposobem, w jaki dziewczynki w spektrum wchodzą w relacje. Mogą mieć one trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji, co jest charakterystyczne dla osób z ASD, jednak w przypadku kobiet częściej obserwuje się rozwijanie swoich umiejętności społecznych poprzez naśladowanie zachowań rówieśników w dzieciństwie.

Choć wydaje się to pozytywną umiejętnością, niestety może również prowadzić do sytuacji, w których ich trudności są mniej widoczne dla otoczenia. 

Ze względu na to, że dziewczynki z autyzmem często mają bardziej subtelne objawy społeczne (co może wiązać się z wyższą niż u chłopców motywacją aby spełniać oczekiwania społeczne), zdarza się, że w późniejszym wieku otrzymują diagnozę, a sam proces diagnostyczny jest trudniejszy, przez co mogą mieć mniejsze szanse na otrzymanie odpowiedniego wsparcia i wczesne rozpoczęcie terapii niż chłopcy.

Trudności dziewczynek mogą być rzadziej zauważane lub mylone z innymi problemami, np. nasilonym lękiem, obniżeniem nastroju czy ADHD, co w pewnym stopniu stanowi odpowiedź na pytanie „dlaczego dziewczynki są diagnozowane dużo rzadziej niż chłopcy?”.

Ważnym terminem w dyskusji o diagnozowaniu kobiet w kierunku ASD jest maskowanie – odnosi się ono do strategii, które osoby z autyzmem stosują, aby ukryć swoje trudności i dostosować się do oczekiwań społecznych.

U kobiet i dziewcząt z autyzmem maskowanie objawów może obejmować: 

• imitowanie kontaktu wzrokowego – patrzenie na nos, czoło lub dookoła oczu rozmówcy, spoglądanie w oczy przez chwilę, po czym odwracanie wzroku lub patrzenie w oczy zbyt długo (charakterystyczny nie jest więc sam brak kontaktu wzrokowego, ale brak lub niska umiejętność subtelnego modulowania go w interakcji społecznej),

• próby imitowania mimiki, gestów poprzez obserwowanie innych, ale bez rozumienia znaczenia tych komunikatów niewerbalnych (np. u nastolatek w spektrum może to obejmować ćwiczenie przed lustrem wyrazów twarzy i gestów, aby nie wyróżniać się w grupie),

• unikanie intensywnych reakcji emocjonalnych lub przejawianie zachowań, które są społecznie akceptowane, podporządkowywanie się, unikanie konfliktów za wszelką cenę, nawet jeśli czują się inaczej wewnętrznie, 

• stosowanie wyuczonych reguł społecznych i norm (które nie są dla nich do końca jasne oraz naturalne), aby lepiej funkcjonować w sytuacjach społecznych, przykładanie dużej wagi do przestrzegania zasad, aby nie wyróżniać się z tłumu,

• powstrzymywanie się od stimowania (czyli wykonywania powtarzalnych ruchów ciała w celu regulowania lęku, złości i ekscytacji, często obecnego u osób w spektrum) lub wybór takich sposobów uwalniania emocji, które nie przyciągają uwagi i są akceptowalne społecznie, np. u dziewczynek w spektrum częściej można zaobserwować dotykanie/okręcanie wokół palca włosów, skubanie skórek lub pstrykanie długopisem niż bujanie się, chodzenie w kółko czy trzepotanie rękami pojawiające się u chłopców,

• unikanie sytuacji społecznych, które wywołują u nich dyskomfort, lub tematów rozmów, które mogłyby ujawnić ich trudności.

Konsekwencją maskowania, poza utrudnieniem diagnozy i późniejszym rozpoczęciem terapii u dziecka, mogą być również poważne trudności emocjonalne i psychiczne. Dzieje się tak, gdyż dostosowanie się do społecznych oczekiwań może stanowić dla dziewczynki bardzo duży wysiłek oraz źródło przewlekłego stresu i napięcia. 

Wśród czynników utrudniających diagnozę autyzmu u kobiet i dziewczynek rolę odgrywają również stereotypy dotyczące autyzmu, które często koncentrują się na chłopcach, mogąc wpływać na niedocenianie objawów u dziewcząt.

W praktyce oznacza to, że diagnostyka autyzmu u dziewcząt często wymaga dostosowania standardowych narzędzi diagnostycznych, takich jak protokół ADOS 2. Często konieczne jest uwzględnienie specyficznych objawów i zachowań typowych dla dziewcząt, które mogą różnić się od objawów obserwowanych u chłopców. Niestety czasem zdarza się, że kobiety i dziewczynki z autyzmem są błędnie diagnozowane lub ich diagnoza jest opóźniona.

Najczęściej wskazywaną przyczyną odmiennego sposobu prezentowania objawów u dzieci różnych płci, jest rola czynników biologicznych i społecznych. Czynniki biologiczne, takie jak różnice w budowie i funkcjonowaniu mózgu, mogą wpływać na sposób, w jaki autyzm objawia się u dziewczynek. Czynniki społeczne, takie jak oczekiwania dotyczące płci i normy społeczne, mogą również wpływać na to, jak dziewczynki radzą sobie z objawami autyzmu i jak są postrzegane przez innych. Nie istnieje jedna, konkretna przyczyna dlaczego autyzm wygląda trochę inaczej u kobiet niż u mężczyzn. Obecnie badania wskazują na istnienie wielu, powiązanych ze sobą, przyczyn z zakresu genetyki, środowiska i neurobiologii.