- Fiklon – centrum diagnozy i terapii małego dziecka
- → Wiedza
- →Gotowość przedszkolna – jak się ocenia dojrzałość 3-latka i jak wpływa ona na adaptację?
Widget przeznaczony do wyświetlania podstawowych informacji o artykule. Aby edytować te informacje przejdź do podstawowej edycji.
Gotowość przedszkolna – jak się ocenia dojrzałość 3-latka i jak wpływa ona na adaptację?Przy zapisie 3-latka do przedszkola często pojawiają się wątpliwości, a kluczowym pojęciem jest tu gotowość przedszkolna lub dojrzałość przedszkolna. To właśnie ona ma kluczowe znaczenie w procesie adaptacji dziecka do przebywania w przedszkolu. Dowiedz się, czym jest dojrzałość przedszkolna, jak ocenia się gotowość przedszkolną i jak wspierać jej rozwój u dziecka.
AKTUALIZACJA: 20 października, 2024
WERYFIKACJA MERYTORYCZNA
Magdalena Medyńska
Spis treści
Wszystkie elementy spisu treści zostaną pobrane i wyświetlone automatycznie na podstawie uzupełnionych danych w widgetach "Rozdział"
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Czym jest gotowość przeszkolna?
Wartość odnośnika: Czym-jest-gotowo-przeszkolna--
Czym jest gotowość przeszkolna?
Z roku na rok zwiększa się liczba dzieci w wieku 3-6 lat korzystających z nauki w placówkach realizujących wychowanie przedszkolne. W Polsce ten etap kształcenia nie jest obowiązkowy, jednak decyduje się na niego prawie 95% rodziców dzieci w wieku przedszkolnym. Co roku zwiększa się także liczba placówek realizujących wychowanie przedszkolne: przedszkoli, punktów przedszkolnych i oddziałów przedszkolnych w szkołach.
Udział w wychowaniu przedszkolnym pozwala nie tylko na swobodną pracę zawodową rodziców, ale przynosi także wiele korzyści dla dziecka. Jak definiuje się pojęcie dojrzałości przedszkolnej?
Dojrzałość przedszkolna to innymi słowy gotowość dziecka do podjęcia wyzwań związanych z funkcjonowaniem w placówce przedszkolnej oraz pozostawania przez pewien czas w rozłące od rodziców. Najczęściej gotowość przedszkolna osiągana jest przez dzieci w wieku 3 lat, jednak coraz częściej w przedszkolach spotykamy już 2,5-latki.
Należy pamiętać o tym, że każde dziecko ma inne tempo i rytm rozwoju, i nie każde musi osiągnąć dojrzałość przedszkolną właśnie w tym zakresie wiekowym.
Przyjrzyjmy się definicjom gotowości przedszkolnej. Pierwszą polską badaczką tego zjawiska była Maria Bolechowska, która zdefiniowała je jako “osiągnięcie takiego stopnia rozwoju fizycznego, umysłowego oraz społeczno-emocjonalnego, jaki pozwala [dziecku] na pozostawanie w ciągu kilku godzin dziennie pod opieką personelu przedszkola i współuczestniczenie w zajęciach tam organizowanych (Bolechowska, 1978).
Klim-Klimaszewska (2006) natomiast opisuje dojrzałość przedszkolną jako “przystosowanie dziecka do warunków i wymagań nowego środowiska pozarodzinnego w taki sposób, aby mogło ono radzić sobie z trudnościami, umiało znosić ograniczenia zmiany standardów zaspokajania swoich potrzeb, mogło pełnić w nim określone role społeczne, a poprzez pełnienie tych ról zaspokajało swoje potrzeby oraz osiągało poczucie zadowolenia i wewnętrznej satysfakcji”. Innymi słowy, dziecko gotowe do pójścia do przedszkola to takie, które jest w stanie zostać przez kilka godzin pod opieką osób innych niż najbliżsi opiekunowie, dobrze funkcjonuje wśród rówieśników, a także przejawia chęci samodzielnego wykonywania codziennych czynności (ubieranie, jedzenie, załatwianie potrzeb fizjologicznych).
W definicji wskazuje się na poziom rozwoju dziecka w określonych obszarach. Do osiągnięcia dojrzałości przedszkolnej nie jest jednak konieczny wysoki poziom tego rozwoju, a jedynie pozytywne nastawienie jako baza do dalszego rozwijania nabytych już przez dziecko umiejętności. Dzięki niemu dziecko akceptuje zmiany zachodzące w jego życiu, szybko uczy się nowych wymagań i zachowań, pokonuje wiele trudności samodzielnie i realizuje nowe zadania rozwojowe.
Kluczowe jest, by dziecko miało stale rozwijające się umiejętności samodzielnego zaspokajania swoich potrzeb (zarówno z zakresu samoobsługi, jak i regulacji emocji czy napięcia) i radzenia sobie z trudnościami.
Ważne jest też, by utrzymywać motywację dziecka na wysokim poziomie poprzez zapewnianie mu zachęt, gratyfikacji i satysfakcji w nowym środowisku, a także poprzez wsparcie dorosłych opiekunów – zarówno nauczycieli, jak i rodziców (Lubowiecka, 2000; Krauze-Sikorska i Kuszak, 2014). W procesie adaptacji przedszkolaka nie można przecenić roli rodziców – wybór odpowiedniego przedszkola i rozłąka z dzieckiem są często stresem także dla nich.
Dzieci, odczuwające emocje opiekunów, mogą przejąć od nich również taki niepokój. W związku z tym przy adaptacji warto zadbać nie tylko o wsparcie dziecka w jego nowej roli, ale także o siebie i swoje samopoczucie psychiczne.
Konsultacja pedagogiczna
Porozmawiaj z ekspertką, jeśli niepokoi Cię zachowanie lub rozwój Twojego dziecka.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Jakie czynniki mają wpływ na poziom dojrzałości przedszkolnej u dziecka?
Wartość odnośnika: Jakie-czynniki-maj-wp-yw-na-poziom-dojrza-o-ci-przedszkolnej-u-dziecka--1
Jakie czynniki mają wpływ na poziom dojrzałości przedszkolnej u dziecka?
Na rozwój gotowości przedszkolnej wpływ mają: płeć i wiek dziecka, typ jego układu nerwowego i temperamentu, poziom rozwoju emocjonalnego, poznawczego i społecznego dziecka, stan jego zdrowia, a także środowisko jego rozwoju – zarówno rodzinne, jak i docelowe, czyli przedszkolne. Czynniki te łączy sieć interakcji, w związku z czym na dojrzałość przedszkolną i łatwość adaptacji dziecka do nowych warunków ma wpływ wiele różnych oddziaływań. Udowodniono, że wyższą gotowość przedszkolną przejawiają dzieci starsze, uczęszczające wcześniej do żłobka, a także te, które cechują się wysokim poziomem ogólnego rozwoju. Duży wpływ na ten proces ma także wykształcony przez dziecko styl przywiązania i rozwój zdolności regulacji emocji przez dziecko (Brzezińska i in., 2012).
Trudności w adaptacji dziecka do środowiska przedszkolnego mogą być spowodowane wieloma czynnikami. Jednym z najczęściej występujących są trudności związane z mową. Jeśli rozwój mowy dziecka jest na niskim poziomie, może mieć ono problemy w werbalnej komunikacji z opiekunami i rówieśnikami, przez co może nie być w stanie nawiązywać relacji i komunikować swoich potrzeb. Podobnie jest z poziomem samoobsługi dziecka – jeśli dziecko jest mało samodzielne, może to powodować jego nasilony dyskomfort, bezradność i brak pewności siebie.
Istotny wpływ na gotowość przedszkolną ma również sposób wychowania, szczególnie jeśli chodzi o zbytnią opiekuńczość rodziców. Nadmierna ochrona dziecka, wyręczanie go, spełnianie wszystkich jego potrzeb i nadawanie mu zbyt dużej ilości przywilejów może sprawić, że dziecku trudno będzie się odnaleźć w środowisku, w którym nie znajduje się na wyeksponowanej pozycji, a jego potrzeby są traktowane na równi z potrzebami rówieśników. Wspierające samodzielność dziecka postawy rodzicielskie cechują się pozytywnym stosunkiem emocjonalnym opiekunów wobec dziecka przy jednoczesnym zezwalaniu na oddalanie się potomka.
Dziecko powinno wiedzieć i czuć, że jest ważne, akceptowane, bezpieczne oraz zawsze może liczyć na pomoc rodziców, nawet wtedy, gdy nie znajdują się tuż obok. Ważne jest także, by stawiać przed dzieckiem takie wymagania, które są adekwatne do jego możliwości, dzięki czemu kształtuje się jego poczucie własnej wartości i skuteczności, w przeciwieństwie do postaw bezradności czy bierności. Kolejną istotną kwestią wychowania dziecka jest otwarta komunikacja pozwalająca na poznawanie różnych perspektyw, szanowanie każdych poglądów, przekonywanie czy negocjowanie (Krauze-Sikorska i Kuszak, 2014).
Duży wpływ na dojrzałość przedszkolną dziecka ma również temperament – dzieci wrażliwe, lękliwe czy nieśmiałe mogą mieć większą trudność w adaptacji do nowego środowiska. Na gotowość przedszkolną może wpływać także niedojrzałość układu nerwowego, a wraz z nim – szybkie przebodźcowanie, zwiększona pobudliwość i emocjonalność, ograniczenia w podejmowaniu dłuższego wysiłku i znoszenia niezaspokojonych potrzeb emocjonalnych czy biologicznych.
Jak już wspomniano, na gotowość przedszkolną wpływ ma także obecność wcześniejszych doświadczeń związanych z udziałem w zajęciach zorganizowanych, nawiązywaniem kontaktów z rówieśnikami i byciem pod opieką dorosłych niebędących najbliższymi opiekunami (Płonka, 2019).
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Kryteria dojrzałości przedszkolnej
Wartość odnośnika: Kryteria-dojrza-o-ci-przedszkolnej-2
Kryteria dojrzałości przedszkolnej
Co powinien umieć 3-latek, by uznać go za gotowego do podjęcia edukacji przedszkolnej? Kluczowe są tu takie umiejętności, jak:
- dobre znoszenie nieobecności najbliższego opiekuna (najczęściej mamy), rosnąca autonomia w zakresie samodzielnego rozwiązywania problemów czy zaspokajania potrzeb;
- odpowiedni rozwój psychomotoryczny, umożliwiający: stabilne chodzenie i bieg, wchodzenie i schodzenie po schodach, utrzymywanie równowagi, wspinanie się (np. na konstrukcje na placach zabaw);
- sprawność manualna umożliwiająca branie udziału w zabawie i wykonywanie zadań (posiadane lub rozwijane umiejętności: rysowania, cięcia, budowania wieży z klocków, lepienia z plasteliny itp.);
- wysoki poziom samoobsługi – samodzielne wykonywanie czynności takich, jak: picie z kubka, przenoszenie wypełnionego naczynia, właściwe gryzienie pokarmów, posługiwanie się sztućcami, załatwianie potrzeb fizjologicznych (dziecko powinno być odpieluchowane, samodzielnie zdejmować i podciągać majteczki, używać papieru toaletowego), mycie i wycieranie rąk, ubieranie się i rozbieranie lub próby wykonywania tych czynności przy pomocy dorosłego;
- rozwój mowy i zdolności komunikacyjnych – szczególnie jeśli chodzi o rozumienie nawet bardziej złożonych poleceń i komunikowanie własnych potrzeb, lecz także budowanie coraz bardziej zrozumiałych dla innych wypowiedzi;
- rosnący stopień rozwoju społecznego – poszukiwanie zainteresowania rówieśników, zabawa równoległa (dziecko bawi się w towarzystwie innych dzieci, niekoniecznie wspólnie, lecz często naśladując ich zachowania), reagowanie na polecenia słowne w zabawie, udział w zbiorowych zabawach ruchowych, pomoc dorosłym i informowanie ich o swoich potrzebach;
- rozwijająca się wyobraźnia, zabawy tematyczne i zabawy w udawanie obserwowanych czynności w wykonaniu dorosłych;
- rozwój poznawczy na adekwatnym do wieku poziomie, umożliwiającym dalszą edukację przedszkolną.
Co zalicza się do najistotniejszych cech rozwoju poznawczego dzieci w wieku przedszkolnym? Dzieci w wieku 3 lat najczęściej:
- wskazują i nazywają części ciała,
- rozpoznają kształty,
- składają trzyelementowe obrazki,
- lokalizują źródło dźwięków,
- posługują się podstawowymi liczebnikami,
- szacują liczebność zbioru,
- potrafią zapamiętywać krótkie wierszyki czy rymowanki,
- znają swoje imię i nazwisko,
- zaczynają także dostrzegać cechy charakterystyczne przedmiotów, porządkując je czy zauważając przeciwieństwa.
Umiejętności dziecka w wieku 3 lat są to więc kompetencje wspierające je w rozwoju gotowości do nauki czytania i pisania oraz rozwoju umiejętności matematycznych (Płonka, 2019).
W określeniu gotowości przedszkolnej dziecka duże znaczenie ma jego funkcjonowanie poznawcze i emocjonalne – dwa elementy dojrzałości przedszkolnej, które mają największy wpływ na gotowość dziecka do podjęcia wyzwania związanego ze środowiskiem przedszkolnym. Niebagatelną rolę odgrywa tu także rozwój psychospołeczny dziecka i jego socjalizacja.
Wiek 3 lat to okres formowania się własnego Ja dziecka, budowania swojej odrębności, a przy tym czas egocentryzmu i centracji (skupiania się wyłącznie na jednym elemencie rzeczywistości), która uniemożliwiają dziecku przyjęcie odmiennego od własnego punktu widzenia, a przy tym – utrudniają nawiązywanie relacji, wykonywanie poleceń czy przestrzeganie zasad obowiązujących w przedszkolu.
Dzieci często mają też problemy z konsekwencją, wytrwałością czy podejmowaniem decyzji. Trzyletnie dzieci najczęściej nie potrafią też jeszcze rozwiązywać konfliktów i opanowywać swoich emocji, co nie świadczy jednak o ich braku gotowości przedszkolnej (Płonka, 2019).
Ogromną rolę w kształtowaniu się gotowości przedszkolnej odgrywa rozwój emocjonalny dziecka. Ze względu na niedojrzały jeszcze układ nerwowy, trzylatki cechuje duża zmienność odczuwanych emocji, przez co dziecko wydaje się pobudzone lub impulsywne. Nawet niewielkie bodźce mogą powodować silne, ekspresyjne i często skrajne reakcje dziecka, co ma związek z dominacją procesów pobudzania nad procesami hamowania (Płonka, 2019). To, co dla nas jest “tylko kilkoma godzinami” pobytu w przedszkolu, dla dziecka często jest sytuacją rezygnacji ze stałości i rutyny, dniem pełnym silnych przeżyć: bolesnego rozstania, przeżywania silnych bodźców, konieczności podporządkowania się otoczeniu, lęku związanego z nowym miejscem i obcymi osobami.
Pamiętajmy, że nie każde dziecko gotowe do podjęcia edukacji przedszkolnej musi posiąść wszystkie wymienione wyżej kompetencje. Często dziecko nie posiada niektórych umiejętności adekwatnych do jego wieku z racji na indywidualny tok swojego rozwoju. W środowisku przedszkolnym, w towarzystwie innych dzieci i nauczycieli wspierających samodzielność, dziecko wykazujące inicjatywę i chęć rozwoju szybko uczy się jednak brakujących umiejętności.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Jak wygląda diagnoza gotowości przedszkolnej?
Wartość odnośnika: Jak-wygl-da-diagnoza-gotowo-ci-przedszkolnej--3
Jak wygląda diagnoza gotowości przedszkolnej?
Jak ocenia się gotowość przedszkolną? Kluczowe jest sprawdzenie poziomu rozwoju dziecka w różnych obszarach: psychomotorycznym, poznawczym, emocjonalnym i społecznym. Ważny jest także poziom samodzielności dziecka i jego umiejętności nawiązywania relacji z rówieśnikami.
Jak sprawdzić gotowość przedszkolną? Kto diagnozuje gotowość przedszkolną? Często jest to proces wymagający udziału wielu osób, jednak dobrym początkiem jest wizyta u psychologa dziecięcego. W diagnozie gotowości przedszkolnej często wykorzystywane są różne psychologiczne narzędzia testowe. Do mierzenia ogólnego rozwoju dziecka stosuje się na przykład test Denver (orientacyjny test psychoruchowego rozwoju dziecka). Do oceny procesu adaptacji dziecka dwu- lub trzyletniego do przedszkola można zastosować narzędzia oparte o kryterium dojrzałości przedszkolnej i przystosowania psychospołecznego dziecka do środowiska przedszkolnego, takie jak kwestionariusz strategii adaptacji (KSA; Brzezińska i in., 2012).
W proces oceny rozwoju dziecka często włączani są specjaliści tacy, jak fizjoterapeuta czy logopeda, którzy mogą zwrócić uwagę odpowiednio na rozwój motoryczny dziecka oraz rozwój mowy. Przeprowadzany jest także wywiad z rodzicami i nauczycielami przedszkolnymi, jeśli dziecko już rozpoczęło adaptację, w celu zbadania środowiska rodzinnego i przedszkolnego.
Na podstawie tych danych psycholog może stwierdzić, w jakim stopniu dziecko spełnia kryteria dojrzałości przedszkolnej, jakie umiejętności wykształciło na wystarczającym poziomie, a nad jakimi należy jeszcze popracować. Podpowie także rodzicom, co zmienić w podejściu do dziecka, jak pracować ze stwierdzonymi brakami oraz jak postępować w trakcie adaptacji przedszkolnej.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Jakie są skutki braku dojrzałości przedszkolnej?
Wartość odnośnika: Jakie-s-skutki-braku-dojrza-o-ci-przedszkolnej--4
Jakie są skutki braku dojrzałości przedszkolnej?
Brak gotowości przedszkolnej u dziecka może skutkować utrudnionym radzeniem sobie w nowej sytuacji, co może mieć wpływ na adaptację dziecka w przedszkolu. Dzieci cechujące się niedojrzałością przedszkolną częściej rozwijają tzw. negatywne strategie adaptacyjne w pierwszych dniach czy nawet miesiącach uczęszczania do przedszkola. Wyrażają lęk i uległość lub bunt i rozżalenie, odrzucając swoją nową rolę (Brzezińska i in., 2012). Może się to przejawiać w takich zachowaniach, jak:
- płacz przy wychodzeniu z domu,
- awantury przy pożegnaniach,
- silny bunt przed wejściem na salę,
- wycofywanie się z relacji społecznych i izolowanie się od grupy,
- zachowania agresywne lub destrukcyjne,
- małomówność lub gadatliwość,
- nadruchliwość lub zbytnia bierność,
- objawy psychosomatyczne, np. moczenie się czy problemy żołądkowe (Kienig, 2008).
Warto jednak wspomnieć, że nowa sytuacja, jaką jest środowisko przedszkolne, zmieniony rytm dnia i brak obecności najbliższych opiekunów są wyzwaniem dla każdego dziecka, często określanym nawet jako kryzys rozwojowy.
Większość maluchów wychodzi z niego obronną ręką, rozwijając nowe kompetencje. Trudności adaptacyjne natomiast charakteryzuje to, że dziecko przez większość czasu spędzanego w przedszkolu przejawia złe samopoczucie widoczne w jego zachowaniu i nie podejmuje aktywności, a także zmienia swoje zachowanie w domu, przy rodzicach (Płonka, 2019). Stan taki może trwać zarówno kilka dni, jak i nawet 3 miesiące.
W takim przypadku posyłanie dziecka do przedszkola bez zapewnienia mu odpowiedniego wsparcia, zrozumienia jego potrzeb, możliwości i ograniczeń oraz odpowiedniego dostosowania środowiska i podejścia do dziecka może skutkować utrwalaniem się problemów. Może to spowodować także kłopoty w dalszym życiu dziecka, takie jak:
- występowanie nasilonego lęku, strachu i poczucia zagrożenia,
- utratę zaufania do własnych kompetencji,
- wykształcenie poczucia nadmiernej kontroli zewnętrznej,
- rozwinięcie nieufnego stosunku do świata,
- powstanie negatywnych schematów, które dziecko będzie wykorzystywać w każdej kolejnej adaptacji do nowej sytuacji (Krauze-Sikorska i Kuszak, 2014).
Co robić, kiedy dziecko nie osiągnęło jeszcze gotowości przedszkolnej? Czy jeśli dziecko nie przejawia gotowości przedszkolnej, lepiej zrezygnować z nauki w przedszkolu, powierzając opiekę nad nim niani lub rodzinie? Może być to dobre rozwiązanie, jeśli dziecko przejawia silne trudności w adaptacji, nie podejmuje wyzwania przystosowania się do nowego środowiska, nie przejawia aktywności w placówce i wykazuje zachowania silnie lękowe lub buntownicze, takie jak apatia, napady płaczu, awantury, problemy żołądkowe. Obowiązek przedszkolny w Polsce dotyczy jedynie dzieci od 6 roku życia, czyli tzw. “zerówki”.
Czasami warto więc zastanowić się nad odroczeniem pójścia dziecka do przedszkola o kolejny rok. Dobrym rozwiązaniem jest również zwrócenie uwagi na placówki, które dostosowują swoje funkcjonowanie i program edukacyjny także do dzieci młodszych, dwu- lub 2,5-letnich.
Czy warto rezygnować całkowicie z edukacji przedszkolnej? Niekoniecznie jest to dobry pomysł – u dzieci, które uczestniczyły w edukacji przedszkolnej, rozwijają się umiejętności potrzebne na dalszych etapach edukacji, korygowane są także pojawiające się trudności. Takie kompetencje niekoniecznie są możliwe do osiągnięcia w domu, szczególnie jeśli opiekunowie nie mają wykształcenia pedagogicznego. Warto wziąć pod uwagę także rozwój psychospołeczny dziecka, który kształtuje się przez kontakt z rówieśnikami. Badania pokazują, że dzieci biorące udział w edukacji przedszkolnej są lepiej dostosowane do życia szkolnego w wymiarach takich, jak: towarzyskość i ekspresja słowna, życzliwość i taktowne zachowanie się oraz wytrwałość i koncentracja (Lubowiecka, 2000).
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Jak pomóc dziecku osiągnąć dojrzałość przedszkolną?
Wartość odnośnika: Jak-pom-c-dziecku-osi-gn-dojrza-o-przedszkoln--5
Jak pomóc dziecku osiągnąć dojrzałość przedszkolną?
Rodzice przed zapisaniem dziecka do przedszkola często obawiają się, że nie jest ono gotowe na takie wyzwanie. Jak rozwijać samodzielność u dzieci w wieku przedszkolnym, by rozwiać swoje obawy i wzmocnić pozytywne strategie adaptacyjne u naszego dziecka? Przede wszystkim warto przyzwyczaić potomka do pozostawania przez kilka godzin bez rodziców, pod opieką innej dorosłej osoby. Ważne jest także zachęcanie dziecka do podejmowania samodzielnych czynności związanych z ubieraniem się, jedzeniem czy higieną.
Odpowiednich bodźców do rozwoju emocjonalno-społecznego może dostarczyć także uczestnictwo w zajęciach edukacyjnych, gdzie dziecko przyzwyczaja się do organizacji zajęć, pracy w grupie i towarzystwa rówieśników. Dużą przewagę przy rozpoczęciu przygody z przedszkolem mają dzieci uczęszczające wcześniej do żłobka, jednak korzyści mogą przynieść także zajęcia dodatkowe poza placówką.
Jak wspierać rozwój emocjonalny dziecka w wieku przedszkolnym? Niezmiernie ważne są odpowiednie postawy rodzicielskie wobec dziecka. Zauważono, że trudności z adaptacją mają dzieci otaczane przesadną opieką i troską, lub też wychowywane zbyt liberalnie. Rozwój dojrzałości przedszkolnej dziecka może wspomóc częstsze przebywanie z dorosłymi niebędącymi najbliższymi opiekunami, co może również przygotować rodziców na rozłąkę z ich potomkiem. Zachęcajmy także dziecko do oddalania się od rodzica (oczywiście nadal pozostając w bezpiecznej odległości) czy do inicjowania zabaw z innymi dziećmi. Ważna jest także praca z emocjami dziecka – rozmowy, ćwiczenia nazywania i opisywania emocji własnych i innych (np. postaci z bajek), otwarta komunikacja, pokazywanie dziecku swojego zrozumienia i akceptacji.
Jak wspierać samodzielność u przedszkolaka? Przede wszystkim pozwalając dziecku na podejmowanie samodzielnych prób wykonywania czynności samoobsługowych, pomagając mu jedynie na jego wyraźną prośbę. Warto również zaangażować dziecko w codzienne obowiązki – pomoc w zakupach, w kuchni czy sprzątaniu. Czynności wykonywane wspólnie z dzieckiem mogą trwać dłużej, powodować większy nieporządek, a nawet zniszczenia, jednak ważne jest, by mimo wszystko włączać dziecko w takie aktywności, powstrzymując swoją frustrację i godząc się z przebiegiem wykonywanej czynności. Przede wszystkim jednak należy pozwalać dziecku samodzielnie odkrywać świat i rozwiązywać problemy, nie wyręczać go we wszystkim i nie biec z pomocą, gdy nie jest ona wymagana. Istotna jest gratyfikacja i chwalenie dziecka, gdy podejmuje chociażby próby samodzielnego wykonania czynności czy zadania, co wzmacnia motywację dziecka. W adaptacji przedszkolnej ważna jest także regularność, stały rytm dnia i cykliczność codziennych obowiązków, co zapewnia dziecku poczucie bezpieczeństwa.
Kluczowy we wspieraniu dziecka jest udział przedszkola. Brzezińska i in. (2012) w swoim badaniu ocenili, że jedynie 37,5% dzieci w wieku 3-4 lat stosuje w adaptacji do warunków przedszkolnych strategie adaptacyjne, pozostała część natomiast ma problemy z przystosowaniem się do nowej roli. W związku z tym niezmiernie ważne jest, by dopasować warunki funkcjonowania przedszkola do możliwości dzieci, biorąc pod uwagę:
- ich wcześniejsze doświadczenia,
- zróżnicowanie środowisk rodzinnych i uwarunkowań kulturowych,
- ogólny indywidualny rozwój dzieci (tempo i rytm rozwoju, zróżnicowany poziom rozwoju, zróżnicowanie w obrębie grupy, specjalne zdolności czy potrzeby poszczególnych podopiecznych),
- konieczność stworzenia warunków do zabawy i uczenia się w grupie, a także swobodnego polisensorycznego eksplorowania oraz dokonywania wyborów przez dzieci (Krauze-Sikorska i Kuszak, 2014).
Przedszkole powinno stwarzać dziecku takie warunki, by jak najlepiej mogło ono spełnić swoje potrzeby, wykorzystać swoje możliwości rozwojowe i pokonywać ograniczenia. Dostarczane bodźce powinny także służyć wyrównywaniu braków wynikających z niedostatecznie stymulującego środowiska rodzinnego (Adamek, 2000). Przedszkole powinno więc zatrudniać wykwalifikowanych nauczycieli i specjalistów, a także posiadać programy nauczania zgodne z psychologią rozwoju dziecka, nastawione na stworzenie bezpiecznego i wspierającego środowiska ku spontanicznemu rozwojowi podopiecznych w ich własnym indywidualnym tempie (Brzezińska i in., 2012).
Ważne jest również wybranie takiej placówki, która swoją ofertą będzie odpowiadała zarówno temperamentowi i potrzebom dziecka, jak i wymaganiom rodziców – oprócz tradycyjnych przedszkoli obecnie istnieją placówki oferujące dzieciom i rodzicom alternatywne metody nauczania, np. przedszkola Montessori czy bliskościowe, a także skierowane do dzieci wymagających wczesnego wspomagania rozwoju. Niezmiernie ważny jest kontakt rodziców z personelem przedszkolnym – taka współpraca nie tylko pozwala znaleźć najlepsze sposoby wspierania dziecka, ale także przyczynia się do budowania zaufania po obu stronach.
Mimo silnego wsparcia dziecka z różnych stron należy zdawać sobie jednak sprawę z tego, że ponad 60% dzieci w określonym czasie i zakresie może mieć problemy z adaptacją, co wpisuje się w normalny rozwój dziecka i radzenie sobie z wcześniej opisanym kryzysem rozwojowym.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Bibliografia
Wartość odnośnika: Bibliografia-6
Bibliografia i materiały o gotowości przedszkolnej
- Adamek I., 2000: “Podstawy edukacji wczesnoszkolnej”. Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków
- Bolechowska M., 1978: “Dojrzałość przedszkolna dzieci trzyletnich”. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice
- Brzezińska A.I., Czub M., Ożadowicz N., 2012: “Adaptacja dziecka trzyletniego do środowiska przedszkolnego”. Edukacja, 4(120):5-21
- GUS – “Edukacja w roku szkolnym 2022/2023”
- Kienig A., 2008: “Proces wczesnej adaptacji do przedszkola – wspieranie kompetencji społecznych małego dziecka”, [w:] “Wspieranie rozwoju dzieci w procesie wczesnej edukacji”, red. W. Puślecki, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław
- Klim-Klimaszewska A., 2006: “Adaptacja dziecka do środowiska przedszkolnego”. Wydawnictwo Akademii Podlaskiej, Siedlce
- Krauze-Sikorska H., Kuszak K., 2014: “Edukacja przedszkolna dziecka dwuletniego – kontrowersje i dylematy. Przyczynek do dyskusji”. Studia Edukacyjne, 31/2014:25-43
- Lubowiecka J., 2000: “Przystosowanie psychospołeczne dziecka do przedszkola”. Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa