- Fiklon – centrum diagnozy i terapii małego dziecka
- → Wiedza
- →Zaburzenia integracji sensorycznej u dzieci – jak je rozpoznać?
Widget przeznaczony do wyświetlania podstawowych informacji o artykule. Aby edytować te informacje przejdź do podstawowej edycji.
Zaburzenia integracji sensorycznej u dzieci – jak je rozpoznać?Czy Twoje dziecko unika mycia włosów lub głośno protestuje przy obcinaniu paznokci, a jednocześnie wydaje się nie reagować na hałas za oknem? To może być pierwszy sygnał świadczący o zaburzeniach integracji sensorycznej. Dowiedz się, jak rozpoznać subtelne oznaki problemów z przetwarzaniem bodźców, by adekwatnie wspierać dziecko w rozwoju integracji sensorycznej.
AKTUALIZACJA: 6 stycznia, 2025
WERYFIKACJA MERYTORYCZNA
Aleksandra Jutrzenka-Trzebiatowska
Spis treści
Wszystkie elementy spisu treści zostaną pobrane i wyświetlone automatycznie na podstawie uzupełnionych danych w widgetach "Rozdział"
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Czym jest integracja sensoryczna?
Wartość odnośnika: Czym-jest-integracja-sensoryczna--
Czym jest integracja sensoryczna?
Zacznijmy od początku – czym jest integracja sensoryczna i jak rozumieć jej zaburzenia? Integracja sensoryczna jest zdolnością do właściwej organizacji bodźców sensorycznych, które są odbierane przez nasze zmysły. Jest zdolnością do adekwatnego zgrania zachowania z intensywnością bodźca.
Mózg jako nadrzędna struktura układu nerwowego interpretuje bodźce i na podstawie zebranych wcześniej doświadczeń wysyła odpowiedź zwrotną w postaci instrukcji konkretnego zachowania.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Czym są zaburzenia integracji sensorycznej?
Wartość odnośnika: Czym-s-zaburzenia-integracji-sensorycznej--1
Czym są zaburzenia integracji sensorycznej?
O zaburzeniach integracji sensorycznej mówimy, gdy nie jest zachowana równowaga między procesami pobudzania i hamowania w mózgu. Gdy odpowiedź w postaci zachowania dziecka nie jest adekwatna do rodzaju i nasilenia bodźca.
Zaburzenia modulacji sensorycznej sprawiają, że ciało i układ nerwowy błędnie interpretuje rodzaj i nasilenie informacji sensorycznych. W związku z tym odpowiedź na bodziec nie jest do niego adekwatna.
W przypadku, gdy wpływa to mocno na funkcjonowanie dziecka, warto potwierdzić intuicje i obserwacje, przeprowadzając diagnozę integracji sensorycznej.
Zaburzenia integracji sensorycznej u dzieci mogą manifestować się na wiele sposobów, w zależności od tego, w obrębie jakich modalności (zmysłów) dochodzi do problemów z przetwarzaniem bodźców.
Na to, w jaki sposób będzie zachowywać się dziecko wpływa też charakter tej trudności – czy dziecko odbiera bodźce zbyt intensywnie – mówimy wtedy o nadreaktywności – czy też przeciwnie, próg reakcji jest podwyższony, co nazywamy podreaktywnością.
W kolejnych modułach przedstawiamy objawy związane z zaburzeniami integracji sensorycznej w zakresie różnych zmysłów.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Zaburzenia integracji sensorycznej dotyku
Wartość odnośnika: Zaburzenia-integracji-sensorycznej-dotyku-2
Zaburzenia integracji sensorycznej dotyku - niepokojące objawy
Dotyk to zmysł, który obok węchu pojawia się najwcześniej w rozwoju dziecka, ma bardzo duże znaczenie w pierwszych etapach życia oraz budowaniu pierwszych więzi.
Nadreaktywność dotykowa
W przypadku występowania dysfunkcji w zakresie obniżonej wrażliwości dotykowej, występują u dziecka najczęściej poniższej objawy:
trudności w ubieraniu – niechęć do materiałów, metek, najlepiej stare, znoszone i sprane już dresy, drażniące szwy, trudności w ubieraniu skarpet, rajstop, majtek, butów – wszystko gniecie, drażni, jest niewygodne;
niechęć do przytulania, wzdryganie na niespodziewany dotyk, izolowanie się od innych osób (u dzieci zwłaszcza jest to widoczne w przedszkolu), agresywne zachowania wynikające z niespodziewanego dotyku;
trudności w czynnościach higienicznych: mycie twarzy, zębów, kąpiel, mycie włosów, obcinanie paznokci, kremowanie buzi itp.;
unikanie zabaw brudzących, ręce, stopy, niechęć do dotykania faktur typu piasek, trawa, ziemia, plastelina slimy i inne, unikanie chodzenia boso;
zbyt mocne reakcje na bodźce bólowe nawet te najdrobniejsze;
pocieranie dotkniętych miejsc.
Podreaktywność dotykowa
Jeśli dziecko przetwarza bodźce sensoryczne zmysłu dotyku w sposób osłabiony, pojawiają się często symptomy takie jak:
lekceważenie bodźców dotykowych, dotknięcie musi być bardzo silne, żeby było zauważone;
brak świadomości, że coś jest brudne, mokre;
brak reakcji na uderzenia i upadki;
wysoki próg bólu;
chęć gwałtownych zabaw, w których nie istnieje granica cielesna drugiej osoby;
wkładanie rąk, przedmiotów do buzi, gryzienie i zjadanie niejadalnych rzeczy;
brak reakcji na spadające spodnie, przekręcone skarpety, twarde, szorstkie materiały, zbyt ciasne buty.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Zaburzenia integracji sensorycznej układu przedsionkowego
Wartość odnośnika: Zaburzenia-integracji-sensorycznej-uk-adu-przedsionkowego-3
Zaburzenia integracji sensorycznej układu przedsionkowego - objawy
Układ przedsionkowy to najwcześniej dojrzewający system zmysłowy naszego organizmu – jest w pełni ukształtowany już w życiu płodowym. Znajduje się w uchu wewnętrznym naszego ciała i odpowiada za odbieranie wrażeń z ruchu: ruch liniowy przód-tył, góra dół, ruch obrotowy i zmiany pozycji głowy, odpowiada również za reakcje na działające na siły działające na nasze ciało. Dzięki temu jesteśmy w stanie utrzymać równowagę i zachować odpowiednią pozycję w ruchu. Jego zaburzenia mogą prowadzić do problemów z koordynacją ruchową i właściwą postawą oraz zaburzeń takich jak choroba lokomocyjna.
Nadreaktywność układu przedsionkowego
W przypadku zbyt niskiego progu pobudzenia układu przedsionkowego mogą pojawić się poniższe objawy:
strach przed ruchem i zmianami pozycji głowy w przestrzeni;
lęk przed oderwaniem ng od podłoża;
dyskomfort kiedy dziecko jest na ręka, jest podrzucane, bujane, odchylane przez rodzica;
niechęć do huśtawek, karuzel i aktywności na placu zabaw z oderwaniem nóg od podłoża;
lęk przed upadkiem;
nietolerancja na ruch, negatywne somatyczne odczucia podczas ruchu (mdłości, wymioty, zawroty głowy)
mdłości nawet podczas patrzenia na szybki ruch;
choroba lokomocyjna.
Podreaktywność układu przedsionkowego
Jeśli dziecko ma podwyższony próg reakcji w obszarze równowagi, najczęściej objawia się to w poniższy sposób:
obniżone reakcje na ruch, częste upadki, potykanie się, brak reakcji obronnych na ruch;
dziecko w ciągłym ruch, trudności w zatrzymaniu się, brak reakcji na sygnał “STOP”, częste przyjmowanie pozycji głową w dół, kręcenie się wokół własnej osi do upadłego, bujanie się, kiwanie, kręcenie w sytuacjach, kiedy ma przyjąć pozycję statyczną ;
silne pobudzenie w reakcji na ruch, trudność w zakończeniu takiej aktywności;
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Zaburzenia integracji sensorycznej układu proprioceptywnego
Wartość odnośnika: Zaburzenia-integracji-sensorycznej-uk-adu-proprioceptywnego-4
Zaburzenia integracji sensorycznej układu proprioceptywnego - objawy
Propriocepcja to inaczej odczuwanie własnego organizmu i jego pozycji. To dzięki temu zmysłowi nasz mózg „wie” gdzie znajduje się nasze ciało, w jakiej pozycji się znajdujemy czy też jak przebiega trajektoria ruchu kończyn. Dodatkowo dzięki temu układowi możemy też kontrolować ruch, czując napięcie mięśni i odpowiednio je modulując.
Podreaktywność układu priorioceptywnego
Jeśli zaburzone jest odczuwanie własnego ciała, u dziecka mogą pojawić się zachowania i objawy takie jak:
wciskanie się w ciasne przestrzenie;
niedostosowanie siły do zadania;
dostarczanie bodźców poprzez uderzanie, silne skoki i zeskoki zakończone upadkiem, pocieranie powierzchni lub innych osób;
nieumiejętność naśladowania ruchów;
trudności z ubieraniem, nieumiejętność ustawienia ciała do założenia ubrania czy butów;
nieumiejętność w ocenie odległości, wpadanie na różne przedmioty czy inne osoby, wpadanie na framugę drzwi, ciągłe uderzenia o sofę, łóżko, które zawsze stoją w tym samym miejscu.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Zaburzenia integracji sensorycznej słuchu
Wartość odnośnika: Zaburzenia-integracji-sensorycznej-s-uchu-5
Zaburzenia integracji sensorycznej słuchu - objawy
Układ słuchowy rozwija się z układu przedsionkowego.
W chwili urodzenia ucho jest w pełni dojrzałe do pracy, umożliwia nam porozumiewanie się i rozwój mowy, pozwala czuć się bezpiecznie i alarmuje nas o zagrożeniu.
Nadreaktywność układu słuchowego
Jeśli dziecko zbyt mocno odbiera bodźce słuchowe najczęściej obserwujemy:
zasłanianie uszu na niektóre dźwięki;
strach przed nagłymi, niespodziewanymi dźwiękami;
słyszenie dźwięków, na które inni nie zwrócą uwagi lub ich nie usłyszą;
zagłuszanie dźwięków poprzez wydawanie dźwięków
Podreaktywność układu słuchowego
W przypadku słabego odbioru bodźców słuchowych dziecko prezentuje:
brak reakcji na imię, zwykłe dźwięki, szept;
preferowanie hałasu;
reagowanie tylko na intensywne dźwięki;
wydawanie głośnych dźwięków przy użyciu własnego ciała, innych przedmiotów.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Zaburzenia integracji sensorycznej wzroku
Wartość odnośnika: Zaburzenia-integracji-sensorycznej-wzroku--6
Zaburzenia integracji sensorycznej wzroku - objawy
Zmysł ten umożliwia percepcję światła kolorów, kształtów ruchu oraz głębi. Pozwala nam obserwować i interpretować wszystko, co nas otacza. Jest niezwykle istotny w komunikacji niewerbalnej, w czynnościach takich jak czytanie i pisanie, pozwala nam cieszyć się m.in. sztuką czy przyrodą.
Nadreaktywność układu wzrokowego
Kiedy dziecko ma trudność z odbieraniem bodźców wzrokowych i reaguje na nie nadmiernie widzimy:
zasłanianie oczu przed światłem, preferowanie półmroku;
unikanie jasnych, rażących, kolorowych i migających świateł;
częste mruganie;
męczliwość oczu;
pocieranie oczu;
nadmierne reakcje emocjonalne w miejscach o dużej intensywności bodźców wzrokowych.
Podreaktywność układu wzrokowego
Gdy próg reakcji na światło jest podwyższony obserwujemy u dziecka następujące zachowania:
długie wpatrywanie się w światło, nawet bardzo jasne;
preferowanie zabawek o jaskrawych, migających barwach;
trudności ze wskazaniem obrazka z tła;
trudności w zauważaniu zbliżających się przedmiotów, np. piłki.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Zaburzenia integracji sensorycznej węchu
Wartość odnośnika: Zaburzenia-integracji-sensorycznej-w-chu-7
Zaburzenia integracji sensorycznej węchu - objawy
Dziecko rodzi się ze zdolnością odróżniania zapachów i reaguje pozytywnie np. na zapach truskawek i bananów, a negatywnie na zapach amoniaku czy zepsutych jaj. Węch bardzo mocno wpływa na to, co jemy, ostrzega nas przed zagrożeniami, węch ma istotne znaczenie w naszym życiu społecznym.
Nadreaktywność układu węchowego
Zaburzenia zmysłu węchu, powodujące nadmierne reakcje na bodźce zapachowe dają następujące objawy.
mdłości i wymioty na zapachy;
unikanie spożywania posiłków ze względu na zapach;
ciągłe zgłaszanie, że coś brzydko pachnie.
Podreaktywność układu węchowego
kiedy mówimy o zyt słabym odbieraniu bodźców obserwujemy zachowania takie, jak:
niezauważanie intensywnych zapachów;
zabawy fekaliami;
obwąchiwanie przedmiotów, zabawek, ubrań, butów itp.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Zaburzenia integracji sensorycznej smaku
Wartość odnośnika: Zaburzenia-integracji-sensorycznej-smaku-8
Zaburzenia integracji sensorycznej smaku - objawy
System smakowy odpowiedzialny jest za różnicowanie i postrzeganie smaków. Smak pełni funkcję ostrzegawczą (mocno słony, gorzki i kwaśny) lub zachęcają nas do zjedzenia (słodki, lekko słony i umami).
Nadreaktywność układu smakowego
Dzieci z bardzo mocna reakcją na bodźce smakowe prezentują najczęsćiej:
wybiórczość pokarmową;
niechęć do przypraw;
niechęć do gazowanych napojów.
Podreaktywność układu smakowego
W przypadku dzieci o obniżonym progu na bodziec obserwujemy:
zjadanie wszystkiego, także niejadalnych przedmiotów;
preferowanie bardzo ostrych mocnych smaków;
picie wyłącznie gazowanych napojów.
W trakcie procesu diagnostycznego oprócz modulacji sensorycznej opisanej powyżej badamy również inne obszary integracji sensorycznej, które wpływają na zachowanie dzieci i napotykane trudności.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Praksja - co to jest i jakie objawy mogą nas niepokoić?
Wartość odnośnika: Praksja---co-to-jest-i-jakie-objawy-mog-nas-niepokoi--9
Praksja - co to jest i jakie objawy mogą nas niepokoić?
Praksja to zdolność wykonywania celowych ruchów. Jest to umiejętność wymyślania i opracowania nieznanego działania oraz zorganizowania ciała w celu przeprowadzenia planu motorycznego oraz wykonania nowych aktywności ruchowych.
Niepokojące zachowania świadczące o występowaniu trudności:
niezdarność, tendencja do przewracania się,
trudności w manipulowaniu przedmiotami (włożenie klocka do sortera, dopasowywanie dwóch połówek np. wklęsłej i wypukłej, zapinanie guzików, zamków, ubieranie skarpet itp.)
wykonywanie czynności w sposób nieefektywny i nieekonomiczny dla organizmu,
trudności z aktywnościami wymagającymi sekwencyjności i wyczucia czasu (brak planowania w tych kwestiach, żeby zadanie wykonać poprawnie),
trudności z imitowaniem ruchów,
trudności z przełożeniem instrukcji werbalnych na odpowiedzi ruchowe,
trudności z oburęczną koordynacja ruchową,
wymaga ciągłego wspierania i pomocy w działaniu,
mała elastyczność w działaniu – uparcie obstaje przy swoim rozwiązaniu, nie szuka łatwiejszych i efektywniejszych rozwiązań;
wiele działań ruchowych dziecko wykonuje z bardzo dużym wysiłkiem i niewielkim sukcesem, odnosi bardzo dużo porażek;
sprawia wrażenie zdezorganizowanego i chaotycznego;
są spragnione sukcesu i źle znoszą krytykę i próby poprawienia ich działania;
szybko się wycofują lub nie podejmują prób wykonania zadania z przeświadczeniem, że nie dadzą rady tego wykonać.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Kontrola posturalna i oczna - co powinno wzbudzić niepokój?
Wartość odnośnika: Kontrola-posturalna-i-oczna---co-powinno-wzbudzi-niepok-j--10
Kontrola posturalna i oczna - co powinno wzbudzić niepokój?
Kontrola posturalna i okoruchowa jest związana z postawą ciała, pracą oczu oraz sprostaniem codziennym obowiązkom i aktywnościom. Wszystkie te elementy są niezbędne, by człowiek mógł dobrze funkcjonować.
Dobra stabilizacja ciała (a więc kontrola posturalna) jest bazą do rozwoju wyższych umiejętności korowych tj. myślenie i planowanie, mowa, nauka języków obcych, gra na instrumencie itp. Zaburzenia w tym obszarze objawią się problemem z równowagą, postawą, koordynacją obustronną oraz przekraczaniem linii środka ciała.
Niepokojące zachowania świadczące o występowaniu trudności w tym obszarze to:
zła postawa ciała w staniu, siedzeniu zarówno na podłodze jak i przy stoliku;
trudności w wykonywaniu zadań wymagających siły mięśni grzbietu, brzucha i obręczy barkowej;
trudności w utrzymaniu równowagi statycznej (w miejscu, bez dodatkowych ruchów np. stanie czy skakanie na jednej nodze w miejscu) i dynamicznej (w ruchu, chodzenie po krawężniku, równoważni, jazda na hulajnodze, rowerze biegowym czy zwykłym);
trudności w wykonywaniu zadań ruchowych prawą i lewą ręką/nogą równocześnie (krążenia ramion, zbieranie zabawek prawą i lewą ręką, robienie kółek stopami w pozycji siedzącej itp.)
oburęczność, przekładanie narzędzi do rysowania raz do prawej, raz do lewej ręki w zależności od tego czy rysuje po prawej czy po lewej , je raz prawą raz lewą ręką;
nie podąża wzrokiem za przedmiotem,
czyta/wodzi za przedmiotem głową, nie oczami (wodzi za tekstem/przedmiotem obracając głowę, a nie wodząc oczami).
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Różnicowanie sensoryczne - na co zwrócić uwagę?
Wartość odnośnika: R-nicowanie-sensoryczne---na-co-zwr-ci-uwag--11
Różnicowanie sensoryczne - na co zwrócić uwagę?
Różnicowanie sensoryczne (dyskryminacja sensoryczna) to zdolność do interpretowania oraz rozróżniania informacji w układzie sensorycznym. W obrębie układu dotykowego pozwala zawiązać supeł, czy zapiąć suwak bez konieczności patrzenia na własne dłonie.
W obrębie układu słuchowego pomaga wychwycić różnicę między głoskami [k] i [g], tak jak w słowach „koło”, „goło”. W obrębie układu wzrokowego pozwala rozróżniać litery „b” i „d”. W zaburzeniach różnicowania sensomotorycznego zdolność do rozróżniania podobnych wrażeń może być zaburzona w obrębie jednego lub więcej układów: dotykowego, wzrokowego, słuchowego, smakowego, węchowego, percepcji ruchu ciała (układ przedsionkowy lub/i proprioceptywny) lub percepcji doznań narządów wewnętrznych (interocepcja).
Niepokojące zachowania świadczące o występowaniu trudności w tym zakresie podejrzewamy, gdy dziecko:
nie potrafi wskazać, która część ciała została dotknięta kiedy nie kontrolował dotknięcia wzrokiem;
nie potrafi wykonać prostych, znanych zadań ruchowych bez kontroli wzroku,
nie czuje, że spadają mu spodnie, zawinęła się bluza czy koszula,
nie dostosowuje siły do zadania, niszczy zabawki zupełnie przypadkowo, łamie kredki i ołówki, robi kleksy przez kilka kartek w zeszycie;
myli głoski i podobnie brzmiące słowa,
myli podobne kształty, wzory, litery,
ma trudności w ułożeniu ciała zgodnie z instrukcja bez kontroli wzroku (np. stań, złącz stopy, dotknij nosa itp.),
nie rozróżnia smaków/zapachów, kiedy nie widzi co je/wącha, wszystko smakuje/pachnie dziecku tak samo,
nie rozróżnia sygnałow płynących z ciala: chce mi się pić/jeść/iść do toalety
nie rozróżnia zbliżonych emocji: jestem zły/smutny/przestraszony.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Zaburzenia SI – jak wygląda diagnoza?
Wartość odnośnika: Zaburzenia-SI-jak-wygl-da-diagnoza--12
Zaburzenia SI – jak wygląda diagnoza?
Diagnoza zaburzeń integracji sensorycznej zwykle rozpoczyna się od wywiadu z rodzicami, wypełnienia przez nich szczegółowego kwestionariusza, a następnie szczegółowej obserwacji zachowań dziecka w różnych sytuacjach i w trakcie wykonywania specjalnie przygotowanych ćwiczeń.
Następnie terapeuta SI przeprowadza specjalistyczne testy, oceniając reakcje na bodźce i analizując wyniki przy użyciu standaryzowanych narzędzi. Zebrane dane pozwalają określić czy występują problemy z modulacją sensoryczną, w jakim obszarze i jaki mają charakter (nad- czy podwrażliwoścp).
Dzięki takiej diagnozie terapeuta może stworzyć spersonalizowany plan terapii, dostosowany do indywidualnych potrzeb i trudności dziecka.