Działania, które mają poprawić koncentrację u dziecka, nie muszą oznaczać rewolucji. To bardzo często małe zmiany, które – uwaga! – poprawiają komfort życia nie tylko najmłodszego członka rodziny, ale wszystkich domowników.

Dostosowanie środowiska

Warto przyjrzeć się otoczeniu dziecka i zastanowić się, co może je rozpraszać. Pierwszy trop to oczywiście urządzenia elektroniczne – najlepiej usunąć je z pomieszczenia, w którym dziecko uczy się i bawi. Należy wyznaczyć jasne ramy czasowe korzystania z tabletów, telefonów czy laptopów (różnicując czas wykorzystania urządzeń do nauki i do rozrywki czy komunikacji z rówieśnikami), a w przypadku młodszych dzieci, do 2. roku życia – nawet wyeliminowanie urządzeń ekranowych.

Rozpraszaczy jest jednak znacznie więcej: mogą to być zabawki umieszczone na odkrytych półkach, kolorowe ściany czy dywany, widok za oknem (być może warto wprowadzić jednolite kosze na zabawki, gładkie wykładziny w stonowanych kolorach i rolety na okna pozwalające na częściowe zasłonięcie widoku z okna).

Szczególną uwagę warto poświęcić miejscu, w którym dziecko bawi się czy wykonuje prace plastyczne. Dobrą praktyką jest stosowanie „zasady czystego biurka”. Przed rozpoczęciem zabawy powinno się usunąć z blatu wszystko, co nie będzie potrzebne: zeszyty, zabawki, a nawet dodatkowe długopisy. W przypadku problemów z koncentracją uwagi u dziecka lepiej unikać umieszczania przy biurku planów lekcji, kalendarzy czy plakatów.

W problemach z  planowaniem działania znakomicie pomoże tworzenie punktowanych list z zadaniami do wykonania (z uwzględnieniem drobnych gratyfikacji po wykonaniu zadania co w znacznym stopniu pomaga w utrwaleniu schematu działania), umieszczanych w pokoju, kuchni czy łazience (w ten sposób można rozpisać nawet banalne codzienne czynności, jak mycie zębów, sprzątanie pokoju czy przygotowanie do szkoły).

Zaburzenia koncentracji uwagi u dzieci wiążą się także często ze skłonnością do nieporządku i gubienia przedmiotów. W tym aspekcie można pomóc dziecku, wyposażając jego pokój w podpisanie pudełka na zabawki, teczki na rysunki i dokumenty.

Dieta

Dieta dziecka powinna być przede wszystkim zrównoważona, bogata w białka, węglowodany złożone, witaminy i minerały. Jest jednak kilka składników, dzięki którym można nieco „podkręcić” rozwój mózgu i zdolności koncentracji.

To przede wszystkim kwasy Omega-3, magnez czy witaminy z grupy B. Najcenniejsze źródła to oczywiście te naturalne, występujące w produktach żywnościowych. Szczególnie w okresie jesiennym i zimowym warto dbać o suplementację witaminy D – najlepiej za pomocą produktów o klasie preparatów leczniczych. Przed podaniem preparatu dziecku najlepiej wykonać badania, aby zdiagnozować ewentualne niedobory.

Mózg potrzebuje do działania także dużych ilości wody – dzieci mogą zapominać o piciu, więc dobrze jest regularnie im ją podawać. Lepiej unikać za to napojów słodzonych i soków. Nie nawadniają organizmu tak dobrze jak woda, a do tego zawierają cukier.

Sen

Niedobory i inne problemy związane ze snem przekładają się na zdolność koncentracji. Chodzi tu nie tylko o subiektywne uczucie zmęczenia – korelacja jakości snu z wynikami w nauce została potwierdzona naukowo (Kasperczyk Janusz, Kasperczyk Joanna, Tyrpień M., Jośko J., 2010). Deklarowane przez badaną młodzież problemy ze snem skutkowały gorszymi wynikami w nauce, koncentracją na lekcji i oceną pracy przez nauczycieli.

Aby uniknąć problemów z koncentracją wynikających ze zbyt małej ilości odpoczynku, warto przestrzegać norm długości snu dla dzieci w określonym wieku (źródło: Narodowa Fundacja Snu):

• 15-18 godzin w wieku 0-12 miesięcy;
• 12-14 godzin w wieku 1-3 lat;
• 11-12 godzin w wieku 4-6 lat;
• 10-11 godzin w wieku 7-12 lat;
• 8-9 godzin w wieku powyżej 12 lat.

Ważne jest również pilnowanie pór chodzenia spać i wstawania – powinny być regularne. Odpoczynek jest bardziej efektywny, gdy w pokoju dziecka nie jest zbyt ciepło. Optymalna temperatura to ok. 19 stopni.

Dlaczego jakość snu ma tak duże znaczenie? Ponieważ właśnie podczas odpoczynku mózg może się rozwijać. Największe badania na grupie dzieci w wieku szkolnym (ponad 8 tysięcy uczestników) przeprowadzone w USA (The ABCD Study®) dowiodły, że zbyt mała ilość snu u niektórych badanych powodowała, że mieli oni mniej istoty szarej w tych częściach mózgu, które są odpowiedzialne za koncentrację, pamięć i kontrolę zachowań. 

Ćwiczenia na koncentrację i utrzymanie uwagi

Jak ćwiczyć koncentrację z dzieckiem? Jak pomóc mu w dłuższym utrzymywaniu uwagi na jednej czynności? Właściwie zamiast słowa „ćwiczenia” należałoby użyć słowa „zabawy”. Bo aktywności pomagające poprawić koncentrację nie mają nic wspólnego ze żmudnym treningiem. W rzeczywistości wiele z nich jest dobrze znanych dzieciom z przedszkola czy zabaw w domu. Ważne jest jedynie, by wprowadzać je regularnie i konsekwentnie – tylko w ten sposób będą mogły pomóc rozwijać obszary mózgu odpowiedzialne za skupianie uwagi.

Oto kilka przykładowych zabaw, które można wykorzystać jako ćwiczenia na koncentrację – krótkich, prostych i możliwych do zastosowania w każdym miejscu:

• Zabawy sensoryczne związane z rozpoznawaniem smaków, zapachów, konsystencji poza kontrolą wzroku – można z powodzeniem przeprowadzać je w kuchni przy użyciu przypraw, owoców, kaszy, ryżu i mąki;
• „Klaśnij, kiedy usłyszysz” – rodzic opowiada bajkę, a dziecko ma klasnąć za każdym razem, gdy usłyszy określone słowo;
• Rysowanie na plecach – rodzic rysuje, a dziecko ma odgadnąć kształt lub literę;
• Gra memory – znajdowanie dwóch takich samych obrazków;
• Odbicie w lustrze – jedna osoba wykonuje gesty, a druga stara się je powtórzyć;
• Wizualizacje – wyobrażanie sobie przedmiotów tak, by „zobaczyć” je w umyśle; najpierw przez kilka sekund, potem przez coraz dłuższy czas;
• Rysowanie oburącz – kreślenie obrazków prawą i lewą ręką jednocześnie.

Nie powinno się także lekceważyć najprostszych metod: czytania i opowiadania bajek, nauki piosenek i wierszy na pamięć czy gier słownych (zgadnij co widzę, zagadki, wymyśl słowo na ostatnią literę poprzedniego słowa itp). To także świetne sposoby na poprawę koncentracji!