Widget przeznaczony do wyświetlania podstawowych informacji o artykule. Aby edytować te informacje przejdź do podstawowej edycji.
TUS: na czym polega i jak pomaga dziecku trening umiejętności społecznych ?Umiejętności społeczne ćwiczymy przez całe życie – i wcale nie kończy się to wraz z dzieciństwem. Każda interakcja z drugim człowiekiem jest okazją do doskonalenia kompetencji takich jak aktywne słuchanie, rozpoznawanie i okazywanie emocji, dostrajanie się do innych.
U dzieci dzieje się to w naturalny sposób: poprzez obserwację, naśladowanie, samodzielne próby. A jednak niektóre z nich potrzebują w tym obszarze dodatkowego wsparcia. Właśnie takim wsparciem jest TUS - trening umiejętności społecznych.
AKTUALIZACJA: 20 października, 2024
WERYFIKACJA MERYTORYCZNA
Magdalena Medyńska
Spis treści
Wszystkie elementy spisu treści zostaną pobrane i wyświetlone automatycznie na podstawie uzupełnionych danych w widgetach "Rozdział"
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Czym jest TUS?
Wartość odnośnika: Czym-jest-TUS--
Czym jest TUS?
TUS, czyli Trening Umiejętności Społecznych to zajęcia, podczas których dzieci ćwiczą różne elementy funkcjonowania w społeczeństwie. Trening ma najczęściej formę spotkań grupowych – wówczas, dzięki interakcjom pomiędzy uczestnikami, jest najskuteczniejszy. Jak przebiegają zajęcia TUS i dla kogo mogą być przydatne?
Podczas TUS dzieci uczestniczą w zabawach, pracują w parach, symulując różne sytuacje społeczne (nawiązywanie kontaktu, rozmowę, aktywne słuchanie, rozwiązywanie konfliktów). Zabawa ta jest moderowana prze trenerów, którzy animują jej przebieg i udzielają dzieciom informacji zwrotnej.
Wypracowane podczas zajęć umiejętności mogą później przekładać na to, co dzieje się w ich życiu na co dzień.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Jakie dzieci mogą potrzebować TUS?
Wartość odnośnika: Jakie-dzieci-mog-potrzebowa-TUS--1
Jakie dzieci mogą potrzebować TUS?
Wskazaniami do rozpoczęcia TUS są najczęściej następujące zaburzenia i trudności rozwojowe:
- spektrum autyzmu;
- ADHD;
- zaburzenia opozycyjno-buntownicze;
- zagrożenie niedostosowaniem społecznym;
- zaburzenia zachowania;
- zaburzenia lękowe;
- niepełnosprawność intelektualna.
Ta lista nie jest kompletna. Aby dziecko korzystało z treningów umiejętności społecznych, nie musi mieć oficjalnej diagnozy, opinii z poradni psychologiczno-pedagogicznej czy orzeczenia o niepełnosprawności lub potrzebie kształcenia specjalnego.
Udział w takich zajęciach może przynieść wiele korzyści każdemu, kto doświadcza trudności w funkcjonowaniu wśród ludzi. Dotyczy to także dzieci introwertycznych, nieśmiałych czy łatwo wchodzących w konflikty, ale bez zdiagnozowanych zaburzeń czy chorób.
Każdy przypadek powinien być rozpatrywany indywidualnie. Rolą rodziców czy nauczycieli jest przyglądanie się temu, jak dziecko funkcjonuje w różnych sytuacjach społecznych – czy umie nawiązywać kontakty, podtrzymywać rozmowę, radzić sobie z konfliktami, aktywnie słuchać i dostosowywać się do rozmówcy (oczywiście wszystkie te kompetencje należy rozpatrywać w kontekście wieku i etapu rozwojowego – trudno oczekiwać, by umiejętności społeczne były rozwinięte na wysokim poziomie np. u 3-latka).
Udział w TUS powinien być zawsze poprzedzony indywidualnym spotkaniem, podczas którego prowadzący obserwuje dziecko i rozmawia z rodzicami. Celem tej rozmowy jest dobór odpowiedniej grupy, dzięki czemu dziecko otrzyma optymalne wsparcie i będzie ćwiczyć właściwe kompetencje.
Taka kwalifikacja to dobry moment na podzielenie się swoimi spostrzeżeniami i wątpliwościami. Na podstawie obserwacji i wywiadu trener pomoże zdecydować, czy trening umiejętności społecznych będzie dobrą formą wsparcia dla dziecka.
Ważne jest także podejście samego uczestnika. Nawet w przypadku dzieci w wieku przedszkolnym powinno się wziąć pod uwagę ich nastawienie i gotowość do pracy nad zdobywaniem umiejętności społecznych.
Trening ma szansę zakończyć się powodzeniem wyłącznie przy co najmniej minimalnym zainteresowaniu ze strony dziecka. Jak się tego dowiedzieć? Motywację i chęć współpracy oceni trener podczas indywidualnego spotkania.
Umów się na TUS
Zapisz dziecko na trening umiejętności społecznych
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Jak przebiegają typowe zajęcia?
Wartość odnośnika: Jak-przebiegaj-typowe-zaj-cia--2
Jak przebiegają typowe zajęcia TUS?
Dobrze przygotowany trener umiejętności społecznych „żongluje” podczas zajęć różnymi formami aktywności. Dzięki temu trening ma szansę być odbierany przez dzieci jako przyjemna zabawa, a nie żmudny obowiązek.
TUS-y dla nastolatków przebiegają oczywiście nieco inaczej – działają raczej jak grupa wsparcia, podczas której uczestnicy mówią o swoich trudnościach i wypracowują rozwiązania.
Podczas zajęć mogą pojawić się następujące formy:
- omawianie poszczególnych sytuacji społecznych przez trenera i poszukiwanie sposobów reagowania;
- odgrywanie scenek w grupach lub parach;
- gry ruchowe lub planszowe, w czasie których można ćwiczyć m.in. radzenie sobie z przegraną;
- wspólne projekty, podczas których dzieci uczą się współdziałania, negocjacji i wypracowywania kompromisów;
- dzielenie się przez dzieci historiami na temat trudnych sytuacji z minionego tygodnia i omawianie ich na forum;
- zajęcia terenowe – wspólne wyjścia.
Kompetencje, które dziecko ćwiczy w ramach TUS
Lista umiejętności, które ćwiczy się podczas treningów umiejętności społecznych, jest dość długa, bo rodzaje interakcji i wymogi sytuacji społecznych są zagadnieniem niezwykle złożonym.
Nie oznacza to jednak, że w ramach każdego cyklu zajęć będą poruszane wszystkie zagadnienia.
Wszystko zależy od tego, z jakimi trudnościami mierzą się uczestnicy i jakie mają potrzeby.
Program zajęć TUS dostosowuje się każdorazowo do grupy odbiorców i ich potrzeb, a doświadczonych trener podąża za grupą i wplata w zajęcia potrzebne elementy.
Podczas TUS dzieci mogą się uczyć:
- nawiązywania kontaktu wzrokowego z rozmówcą i utrzymywania prawidłowego (komfortowego dla obu stron) dystansu fizycznego;
- wykorzystywania mimiki, postawy ciała i innych sygnałów niewerbalnych;
- rozpoczynania i podtrzymywania rozmowy;
- utrzymywania naprzemiennego prowadzenia rozmowy, aktywnego słuchania, mówienia na temat;
- rozpoznawania sygnałów braku zainteresowania ze strony rozmówcy;
- rozpoznawania emocji u siebie i innych oraz nazywania ich;
- reagowania na zaczepki ze strony rówieśników i
- postępowania w innych trudnych sytuacjach;
- zaznaczania własnych granic w kontakcie z innymi;
- proponowania zabaw i dostrajania się do innych podczas wspólnych aktywności, dołączania do zabawy, nauki przegrywania, cieszenia się z wygranej z uwzględnianiem emocji innych graczy.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Jak długo powinien trwać TUS?
Wartość odnośnika: Jak-d-ugo-powinien-trwa-TUS--3
Jak długo powinien trwać TUS?
Pojedyncze zajęcia odbywają się najczęściej raz w tygodniu i trwają od 30 do 90 minut, w zależności od wieku uczestników czy ich zdolności do pracy w skupieniu.
A przez jak długi czas dziecko potrzebuje treningu umiejętności społecznych? Trzeba to rozpatrywać indywidualnie. Jeśli spotkania mają być nakierowane na wyeliminowanie jednego, wąsko pojmowanego problemu (np. agresywne reagowanie na zaczepki w przypadku nadpobudliwego dziecka), to może wystarczyć ich kilka. Są jednak sytuacje, gdy TUS-y powinny towarzyszyć terapii i innym formom wsparcia nawet przez kilka lat. Mowa tu przede wszystkim o przypadkach, gdy umiejętności do wypracowania jest więcej – np. u uczestników w spektrum autyzmu, z ADHD czy niepełnosprawnością intelektualną
Jeden cykl treningów obejmuje najczęściej kilkanaście spotkań. Po jego zakończeniu trener ocenia postępy dziecka, warto również, by zmianom w zachowaniu przyjrzeli się sami rodzice i opiekunowie. Jeśli uda się wdrożyć zdobyte umiejętności w życiu codziennym, można zakończyć treningi.
Może się jednak zdarzyć, że pokonana wcześniej trudność powróci – wówczas warto wziąć udział w kolejnym cyklu zajęć, np. przeznaczonym dla starszej grupy.
Stajemy się sobą dzięki innym.
Lew Wygotski
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
W jakim wieku najlepiej rozpocząć TUS?
Wartość odnośnika: W-jakim-wieku-najlepiej-rozpocz-TUS--4
W jakim wieku najlepiej zacząć trening umiejętności społecznych?
Jeśli u dziecka zdiagnozowano problemy w obszarze społecznym lub rodzice sami je zauważają, lepiej nie czekać zbyt długo z szukaniem dodatkowego wsparcia. Granicą jest tu przede wszystkim gotowość poznawcza dziecka. To właśnie z tego powodu zaleca się, by trening umiejętności społecznych rozpoczynać najwcześniej u przedszkolaków.
Jednocześnie to właśnie u dzieci w wieku przedszkolnym efekty treningów umiejętności społecznych są najbardziej widoczne. Przedszkolaki są szczególnie podatne na uczenie się, rzadziej pojawiają się u nich także negatywne reakcje na zmiany. Wiek 2-5 lat jest związany z bardzo intensywnym rozwojem kompetencji społecznych – warto dobrze wykorzystać ten czas.
Nie oznacza to jednocześnie, że TUS dla nastolatków nie ma sensu. Jeśli dziecko wcześniej nie uczestniczyło w takich zajęciach, warto skierować je do grupy dostosowanej pod względem wieku, rozwoju intelektualnego i potrzeb.
W przypadku nastolatków, którzy mają większą niż młodsi uczestnicy zdolność do refleksji i przyjmowania różnych perspektyw, TUS może mieć formę przypominającą grupę wsparcia.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Kto może prowadzić treningi umiejętności społecznych?
Wartość odnośnika: Kto-mo-e-prowadzi-treningi-umiej-tno-ci-spo-ecznych--5
Kto może prowadzić treningi umiejętności społecznych?
Szkoleń dla trenerów TUS, zakończone uzyskaniem zaświadczenia lub certyfikatu, jest coraz więcej (wystarczy pobieżny research w wyszukiwarce internetowej, by się o tym przekonać). W tym kontekście zaskakiwać może fakt, że prowadzić treningi umiejętności społecznych może… każdy. Obecnie nie ma żadnych przepisów, które regulowałyby tę kwestię.
Oczywiście w praktyce trenowaniem umiejętności społecznych nie zajmują się osoby przypadkowe, ale najczęściej psycholodzy, pedagodzy, psychoterapeuci, nauczyciele. Ukończenie przez nich szkolenia jest oczywiście cenne i pożądane, ale niekonieczne.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
TUS a terapia – czy jedno może zastąpić drugie?
Wartość odnośnika: TUS-a-terapia-czy-jedno-mo-e-zast-pi-drugie--6
TUS a terapia – czy jedno może zastąpić drugie?
Trening umiejętności społecznych jest rodzajem terapii, ale innym niż ta, która odbywa się w gabinecie psychologa dziecięcego. Takie formy wsparcia wcale się wzajemnie nie wykluczają – wręcz przeciwnie, mogą doskonale się uzupełniać.
TUS-y mają bardziej warsztatowy, praktyczny charakter niż psychoterapia. Ich wartością jest także to, że odbywają się w grupie rówieśników. To cenne dla dzieci, które doświadczają trudności w kontaktach z kolegami i koleżankami w klasie czy grupie przedszkolnej.
Zajęcia w grupie uczą także przyjmowania perspektywy innych osób i uwzględniania ich potrzeb.
Spotkania z psychologiem mają inny charakter – jest tam więcej przestrzeni na rozmowę, opowiadanie o swoich problemach, mniej natomiast na gry i zabawy.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Odpowiednio dobrana grupa
Wartość odnośnika: Odpowiednio-dobrana-grupa-7
Odpowiednio dobrana grupa – klucz do powodzenia treningu
Uczestnicy zajęć są dobierani najczęściej pod kątem wieku. TUS-y mogą być organizowane np. dla dzieci 4-6-letnich, 7-10-letnich i 10-13-letnich. To jednak tylko jedno z kryteriów podziału.
Optymalnie dobrana grupa uczestników TUS powinna także uwzględnić rodzaj trudności rozwojowych. Lepiej nie łączyć np. dzieci w spektrum autyzmu z dziećmi z ADHD czy zaburzeniami opozycyjno-buntowniczymi.
Każde z tych wyzwań rozwojowych ma swoją specyfikę i to do niej powinien być dostosowany przebieg zajęć. Nietrudno sobie wyobrazić, co może się dziać, gdy tego zabraknie, a uczestnicy zostaną „wrzuceni do jednego worka”: dzieci z zaburzeniami lękowymi mogą bać się współpracować z głośnymi, aktywnymi, a często ekspansywnymi i dominującymi rówieśnikami z ADHD.
Z kolei nadpobudliwe dzieci nie potrzebują poznawać podstaw komunikacji (powitania, nawiązywania kontaktu, podtrzymywania rozmowy), jakich uczy się dzieci w spektrum autyzmu – podczas takich zajęć mogłyby się nudzić i przeszkadzać w ich prowadzeniu.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Czy dziecko potrzebuje TUS?
Wartość odnośnika: Czy-dziecko-potrzebuje-TUS--8
Czy dziecko potrzebuje TUS?
Tak naprawdę swoistym treningiem umiejętności społecznych jest każda relacja, w którą wchodzi dziecko i każda interakcja z innymi, której doświadcza. Rodzice dzieci z wyzwaniami w tym obszarze mogą się zastanawiać: czy rzeczywiście potrzebne są formalne spotkania? A może wystarczą te zwykłe, codzienne – z rodziną, kolegami w szkole i na podwórku, podczas zakupów czy zajęć dodatkowych?
Takie ćwiczenie umiejętności społecznych również jest bardzo ważne. W przypadku dzieci z trudnościami społecznymi interakcje w „rzeczywistym” świecie mogą jednak być źródłem stresu, nadmiernych bodźców. A w takich warunkach trudno zdobywać nowe umiejętności. Nie można także oczekiwać od postronnych osób, że będą terapeutami dziecka – nie da się przewidzieć ich reakcji i odpowiedzi, nie możemy w 100% zapewnić, że takie interakcje będą pomagały kształtować dobre wzorce zachowań.
Trening umiejętności społecznych odbywa się w bezpiecznych, kontrolowanych warunkach. Rozmowy pomiędzy rówieśnikami są obserwowane i moderowane przez prowadzącego. Cenne jest także ćwiczenie umiejętności w innym niż zwykle środowisku – z jednej strony bardziej wymagającym, bo mniej znanym niż rodzina czy grupa w przedszkolu, a drugiej – bardziej wspierającym i zapewniającym komfort.
Mamy nadzieję, że udało się nam nieco przybliżyć i rozjaśnić ideę TUS-ów. Są dzieci, które świetnie odnajdują się w każdej grupie i potrafią uczyć się zachowań prospołecznych na podstawie obserwacji i naśladowania. Nie u wszystkich się to jednak udaje. Gdy rodzice widzą, że ich syn lub córka mają trudności z nawiązywaniem nowych znajomości, reagowaniem na prowokacje i zaczepki, są zbyt wycofane lub odwrotnie – zbyt mocno dominują w rozmowie, zamiast słuchać, lepiej nie czekać, aż problem rozwiąże się sam.
Udział w treningu umiejętności społecznych może dać dziecku narzędzia, które znakomicie poprawią jego funkcjonowanie w grupie rówieśników, a przez to również jego dobrostan i poczucie wartości.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Bibliografia
Wartość odnośnika: Bibliografia-9
Bibliografia i materiały o treningu umiejętności społecznych
- Goldstein, A.P., McGinnis, E., Skillstreaming. Kształtowanie młodego człowieka. Nowe perspektywy nauczania umiejętności społecznych, KARAN, Warszawa, 2001.
- Bandach, M., Trening umiejętności społecznych jako forma podnoszenia kompetencji społecznych, Economics and Management, 4 (2013), s. 82–97.
- Wojnarska A., Uwarunkowania efektywności treningów umiejętności społecznych, Edukacja – Technika – Informatyka, 1/27 (2019), s. 105-111.
- Pedagogika Specjalna – portal dla nauczycieli, Wesół U., Czym jest Trening Umiejętności Społecznych (TUS)?, https://pedagogika-specjalna.edu.pl/warsztat-pracy/metody-pracy/trening-umiejetnosci-spolecznych-tus/, dostęp z 16.04.2024.
- Fundacja Pomoc Autyzm, Co to jest TUS?, https://pomocautyzm.org/co-to-jest-tus/, dostęp z 16.04.2024.
Dowiedz się więcej o rozwoju dziecka
ADHD
Diagnoza ADHD: jakie objawy mogą niepokoić, kiedy i u kogo diagnozować?
Style przywiązania
Czym są style przywiązania u dziecka i jak je rozpoznać?
Edukacja
Adaptacja do przedszkola – jak przebiega i jak przygotować dziecko?
Rozwój dziecka
Opóźniony rozwój mowy u dziecka: przyczyny, diagnoza i terapia
Umów się na konsultację
