Jeśli dzieci lub młodzież poniżej 16 r.ż. podejmują pracę zarobkową, na przykład w ramach działalności artystycznej, sportowej czy reklamowej regulowane jest to szczegółowo w Kodeksie Pracy. Kodeks Pracy reguluje także odrębnie kwestie zatrudnienia dzieci poniżej 15 r.ż w celu przygotowania zawodowego. W takich sytuacjach konieczne jest uzyskanie opinii psychologiczno-pedagogicznej potwierdzającej brak przeciwwskazań do wykonywania określonych zajęć. Opinię taką można uzyskać w naszej poradni – wystawia ją psycholog po przeprowadzeniu rozmowy z rodzicami i badaniu dziecka.
Kwestie związane z zatrudnianiem dzieci i młodzieży reguluje Kodeks pracy oraz Ustawa o systemie oświaty. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, dzieci powyżej 15. roku życia mogą podejmować zatrudnienie na podstawie umowy o pracę, wyłącznie w celu przygotowania zawodowego, natomiast młodsze dzieci mogą brać udział w działalności artystycznej, kulturalnej, sportowej lub występować w reklamach pod warunkiem uzyskania zgody rodzica, odpowiednich opinii, a także zezwolenia właściwego inspektora pracy.
W przypadku przygotowania zawodowego możliwe jest zatrudnienie w tym celu dziecka, które nie ukończyło 15 lat, pod warunkiem, że ukończyło ośmioletnią szkołę podstawową, a jeśli jej nie ukończyło może zostać zatrudnione w celu przygotowania zawodowego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy. Warunkiem podjęcia pracy przez osoby młodociane w tych przypadkach jest zgoda przedstawiciela ustawowego oraz przedstawienie opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej.
Opinia poradni psychologiczno-pedagogicznej jest także konieczna w przypadku, gdy małoletnie dziecko ma być zatrudnione na rzecz podmiotu prowadzącego działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową.
Dokument taki jest wymagany w przypadku, gdy dziecko ma:
Wydanie opinii o braku przeciwwskazań do podjęcia pracy jest elementem ochrony dobra dziecka. Celem takiej procedury jest ocena, czy wykonywane zajęcie nie wpłynie negatywnie na zdrowie psychiczne i nie będzie zakłócało edukacji dziecka.
Diagnosta w poradni psychologiczno-pedagogicznej analizuje sytuację dziecka, uwzględniając stan zdrowia, dojrzałość emocjonalną oraz charakter i wpływ podejmowanej pracy na naukę i rozwój dziecka.
oraz inne informacje praktyczne dla rodziców starających się o opinię o braku przeciwwskazań do podjęcia pracy przez dziecko
Pierwsze spotkanie to krótka konsultacja przeprowadzana przez diagnostę z rodzicami. W trakcie tej rozmowy zbierzemy informacje o przebiegu rozwoju psychofizycznego dziecka.
Zapytamy również o obserwowane przez rodziców aktualne trudności bądź nietypowe zachowania.
Spotkanie z psychologiem trwa ok. 15-20 minut i odbywa się tylko z rodzicami. Rekomendujemy przeprowadzenie go zdalnie, w formie rozmowy on-line.
W trakcie tego spotkania diagnosta przeprowadzi rozmowę oraz serię ćwiczeń i zadań, korzystając z wystandaryzowanych narzędzi, oceniając rozwój emocjonalny i poznawczy dziecka.
Spotkanie i badanie dziecka przez psychologa trwa ok. 45 minut (w zależności od wieku dziecka).
Po opracowaniu wyników – o ile nie stwierdzimy istotnych problemów poznawczych i rozwojowych – przygotujemy i przekażemy opiekunom opinię o braku przeciwwskazań do podjęcia przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych, wraz z rekomendacjami dotyczącymi zapewnienia dziecku optymalnych warunków przy wykonywaniu pracy.
Podsumowanie i opinię rodzice otrzymają najpóźniej w ciągu 3 dni roboczych od drugiego spotkania.
Żeby diagnoza psychologiczna przebiegła sprawnie i była jak najbardziej rzetelna, warto się trochę przygotować.
Bardzo pomocne będzie przyniesienie na rozmowę ze specjalistą:
Warto przygotować dziecko do rozmowy o pracy, którą ma wykonywać i wyjaśnić, dlaczego psycholog będzie wypytywał o jego zainteresowania i planowane zajęcie (dotyczy to oczywiście dzieci starszych i bardziej świadomych).
Warto odpowiadać dziecku cierpliwie na jego pytania. To naturalne, że obawy i ciekawość się pojawiają.
Dzięki takiemu podejściu, zmniejszy się towarzyszący sytuacji konsultacji z psychologiem stres, co ułatwi zaangażowanie się dziecka w proces wywiadu i obserwacji.
Badanie mające na celu wydanie opinii dotyczącej braku przeciwwskazać do podjęcia przez dziecko pracy (czasem nazywane „opinią do reklamy”) opiera się między innymi na wywiadzie z rodzicem oraz rozmowie i obserwacji dziecka.
Psycholog ma za zadanie ocenić dojrzałość poznawczą i emocjonalną dziecka oraz upewnić się, że wykonywane zajęcie nie odbije się negatywnie na jego rozwoju, samopoczuciu czy edukacji.
Zachęcamy do jak największej otwartości w odpowiadaniu na pytania diagnostyczne – każda informacja dotycząca dziecka jest istotna. Diagnosta będzie chciał się dowiedzieć, jak dziecko funkcjonuje w szkole, jak wyglądają jego zainteresowania oraz jak wygląda kontekst podejmowanego zatrudnienia i motywacje dziecka do jego wykonywania.
Rozmawiając z naszymi specjalistami, warto zadawać dużo pytań i upewniać się, że wszystko, co mówi specjalista, jest zrozumiałe.
Diagnozę prowadzi psycholog dziecięcy.
Nasze specjalistki ukończyły również odpowiednie szkolenia, potwierdzone certyfikatem, uprawniające do posługiwania się narzędziami diagnostycznymi.
Po zakończeniu procesu diagnozy specjalista przekazuje opinię o braku przeciwwskazań do wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych, wymaganą przez Kodeks Pracy.
Wraz z innymi dokumentami określonymi przez Kodeks Pracy pozwala ona na złożenie wniosku przez podmiot zatrudniający o zezwolenie na zatrudnienie dziecka wydawane przez właściwego inspektora pracy – wystąpienie w reklamie bądź filmie, uczestnictwo w wydarzeniach artystycznych czy występy sportowe o charakterze profesjonalnym.
Spotkania i obserwacja dziecka odbywają się w Centrum Fiklon, na ulicy Wielickiej 20, Kraków.
W przypadku braku możliwości spotkania osobistego, możliwe jest przeprowadzenie wywiadu wstępnego w postaci rozmowy zdalnej.
Ankieta wstępna rozwojowa
Konsultacja z rodzicami
Spotkanie diagnostyczne z dzieckiem
Opracowanie pisemnej opinii dotyczącą braku przeciwwskazań do wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych
Zasady zatrudnienia dzieci przed ukończeniem 16. r.ż. na rzecz podmiotu prowadzącego działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową, reguluje Kodeks pracy w poniższy sposób:
Art. 304 KP Wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko poniżej 16. roku życia
§ 1. Wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko do ukończenia przez nie 16 roku życia jest dozwolone wyłącznie na rzecz podmiotu prowadzącego działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową i wymaga uprzedniej zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna tego dziecka, a także zezwolenia właściwego inspektora pracy.
§ 2. Właściwy inspektor pracy wydaje zezwolenie, o którym mowa w § 1, na wniosek podmiotu określonego w tym przepisie.
§ 3. Właściwy inspektor pracy odmawia wydania zezwolenia, jeżeli wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych w zakresie przewidzianym w § 1:
1) powoduje zagrożenie dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego dziecka;
2) zagraża wypełnianiu obowiązku szkolnego przez dziecko.
§ 4. Podmiot, o którym mowa w § 1, dołącza do wniosku o wydanie zezwolenia:
1) pisemną zgodę przedstawiciela ustawowego lub opiekuna dziecka na wykonywanie przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych;
2) opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej dotyczącą braku przeciwwskazań do wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych;
3) orzeczenie lekarza stwierdzające brak przeciwwskazań do wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych;
4) jeżeli dziecko podlega obowiązkowi szkolnemu – opinię dyrektora szkoły, do której dziecko uczęszcza, dotyczącą możliwości wypełniania przez dziecko tego obowiązku w czasie wykonywania przez nie pracy lub innych zajęć zarobkowych.
Jeśli chodzi o pracę dzieci w celu przygotowania zawodowego to mówi o tym art. 191 kodeksu pracy:
Art. 191 [Dopuszczalność zatrudniania młodocianego]
§ 1. Wolno zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy:
1) ukończyli co najmniej ośmioletnią szkołę podstawową;
2) przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu.
§ 2. Młodociany nieposiadający kwalifikacji zawodowych może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego.
§ 21. Osoba, która ukończyła ośmioletnią szkołą podstawową, niemająca 15 lat, może być zatrudniona na zasadach określonych dla młodocianych w roku kalendarzowym, w którym kończy 15 lat.
§ 22. Osoba, która ukończyła ośmioletnią szkołę podstawową, niemająca 15 lat, z wyjątkiem osoby, o której mowa w § 21, może być zatrudniona na zasadach określonych dla młodocianych w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu.
§ 23. Osoba, która nie ukończyła ośmioletniej szkoły podstawowej, niemająca 15 lat, może być zatrudniona na zasadach określonych dla młodocianych w celu przygotowania zawodowego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy.
§ 24. Zawarcie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego z osobą, o której mowa w § 22 i § 23, jest dopuszczalne w przypadku wyrażenia na to zgody przez przedstawiciela ustawowego lub opiekuna prawnego tej osoby oraz uzyskania pozytywnej opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej.
§ 25. W przypadku osoby, o której mowa w § 23, wymagane jest również uzyskanie zezwolenia dyrektora ośmioletniej szkoły podstawowej, w której obwodzie mieszka ta osoba, na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą.
§ 26. Z osobą, która ukończyła 15 lat i nie ukończyła ośmioletniej szkoły podstawowej, może być, na wniosek jej przedstawiciela ustawowego lub opiekuna, zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego odbywanego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy, jeżeli:
1) została ona przyjęta do oddziału przysposabiającego do pracy utworzonego w ośmioletniej szkole podstawowej albo
2) uzyskała zezwolenie dyrektora ośmioletniej szkoły podstawowej, w której obwodzie mieszka, na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą oraz uzyskała pozytywną opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej.
§ 27. Z osobą, która ukończyła 15 lat i nie ukończyła ośmioletniej szkoły podstawowej, spełniającą obowiązek szkolny poza szkołą, może być, po ukończeniu przez nią przygotowania zawodowego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy, zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu. Przepis § 26 pkt 2 stosuje się odpowiednio.
§ 3. Rada Ministrów określi w drodze rozporządzenia zasady i warunki odbywania przygotowania zawodowego oraz zasady wynagradzania młodocianych w tym okresie.
Rehabilitacja niemowląt jest zalecaną terapią w przypadku wystąpienia nieprawidłowości w rozwoju ruchowym na najwcześniejszych etapach życia dziecka. Wskazania do rehabilitacji u wcześniaków i niemowląt obejmują m.in. nieprawidłowe napięcie mięśniowe (zbyt wysokie lub obniżone), wcześniactwo, problemy z karmieniem, ogólne trudności w pielęgnacji i opiece, czy problemy neurologiczne. Rehabilitacja jest prowadzona przez fizjoterapeutkę pediatryczną.
Zalecenie rozpoczęcia fizjoterapii u noworodków i niemowląt pojawia się, gdy u małego dziecka występują problemy i zaburzenia rozwojowe takie jak:
Regularna rehabilitacja prowadzona przez doświadczonego fizjoterapeutę dziecięcego, pomaga w prawidłowym rozwoju i osiągnięciu optymalnego poziomu sprawności motorycznej, a dzięki temu może poprawić jakość życia dziecka i rodziców.
Przed rozpoczęciem terapii konieczne jest przeprowadzenie diagnozy i konsultacji u fizjoterapeuty.
Prowadzi diagnozę i terapię dzieci od urodzenia do 2 r.ż.. Pracuje z dziećmi z problemami neurologicznymi i rozwojowymi oraz wcześniakami, wykorzystując swoje doświadczenia z pracy klinicznej w oddziale intensywnej terapii i patologii noworodka.
Kładzie nacisk na wspieranie rozwoju dziecka w codziennych relacjach i budowanie bliskości. Prowadzi instruktaże rodziców prawidłowej pielęgnacji dziecka (masaż Shantala).
Rehabilitacja wcześniaka lub niemowlęcia rozpoczyna się od pogłębionej diagnozy dziecka i analizy dotychczasowego rozwoju, prowadzonej przez fizjoterapeutę pediatrycznego. Specjalista ocenia rozwój i funkcjonowanie układu nerwowego, napięcie mięśniowe oraz postawę ciała. Pojawiają się też pytania o przebieg pobytu w szpitalu – droga do wyjścia do domu oraz trudności jakich doświadczają rodzice w trakcie opieki i pielęgnacji niemowlęcia.
Na podstawie tej oceny tworzy się indywidualny plan terapeutyczny, który szczegółowo omawia z rodzicami. Plan rehabilitacji określa cele terapii niemowlęcia, techniki i ćwiczenia, które będą stosowane oraz przewidywaną częstotliwość wizyt i spodziewaną długość fizjoterapii.
Częstotliwość spotkań jest bardzo indywidualną kwestią – każdy niemowlak jest zupełnie innym dzieckiem i inne mogą być przyczyny obserwowanych trudności.
Czasem już nawet jedna wizyta jest w stanie pomóc rodzicom i dziecku przy prowadzeniu odpowiedniej pielęgnacji, zabaw wspierających prawidłowy rozwój.
Każda wizyta u fizjoterapeuty jest kompleksową jednostką terapeutyczną. Rozpoczyna się od badania dziecka i oceny aktualnego stanu. Następnie terapeuta prowadzi ćwiczenia fizjoterapeutyczne. W zależności od potrzeb, może stosować różne techniki, takie jak mobilizacje stawów, taping, masaż. Równolegle przeprowadza instruktaż dla rodziców oraz przekazuje uwagi co do pielęgnacji i kontynuacji terapii oraz wytyczne dla dalszego postępowania. W trakcie sesji odpowiada też na wszystkie pytania – warto przygotować listę pytań i wątpliwości przed spotkaniem z rehabilitantem.
Sesje terapeutyczne zazwyczaj trwają od 30 do 60 minut, a ich częstotliwość zależy od specyfiki problemu – może to być od kilku spotkań tygodniowo do regularnych, comiesięcznych wizyt. Proces terapii zależy od rodzaju zaburzenia – może trwać od jednego spotkania, do kilku tygodni czy nawet wielu miesięcy, a w przypadku poważniejszych schorzeń – być częścią stałego wsparcia rozwojowego dziecka.
Główne cele rehabilitacji u małych dzieci to:
Terapia NDT Bobath - technika, stosowana w rehabilitacji dzieci z zaburzeniami neurologicznymi. Skupia się na regulacji napięcia mięśniowego oraz stymulacji prawidłowych wzorców ruchowych.
Kinezyterapia - terapia ruchem - obejmuje ćwiczenia mające na celu poprawę siły mięśniowej, koordynacji oraz równowagi.
Masaż terapeutyczny - jest często stosowany jako uzupełnienie innych form terapii. Może obejmować różne techniki dostosowane do specyficznych potrzeb dziecka, takie jak masaż twarzy czy masaż proprioceptywny.
Prawidłowo prowadzona rehabilitacja u wcześniaków i niemowląt przynosi zazwyczaj bardzo dobre efekty.
Rehabilitacja wymaga zaangażowania w proces rodziców/opiekunów, bo ćwiczenia powinny być wykonywane również poza sesjami, a dodatkowo rodzic powinien wspierać utrwalania prawidłowych nawyków i wzorców ruchowych.
W trakcie sesji fizjoterapeuta prezentuje ćwiczenia i prowadzi instruktaż oraz przekazuje informacje, w jaki sposób i z jaką częstotliwością należy wykonywać ćwiczenia w domu.
Zaangażowanie jako rodziców w proces terapii znacznie pomaga w osiągnięciu efektów terapeutycznych i wsparciu dziecka w optymalnym rozwoju motorycznym.
Prosimy też o obserwację zachowania i postawy dziecka oraz przekazywanie informacji terapeuci.
Sesje terapeutyczne odbywają się stacjonarnie, w Centrum Fiklon, na ulicy Wielickiej 20, Kraków.
W przypadku rehabilitacji niemowląt nie ma możliwości realizacji zdalnej - konieczna jest wizyta w gabinecie.
Spotkanie z dzieckiem i rodzicami
Indywidualna sesja terapeutyczna z dzieckiem (50 minut)
Nie wszystkie wcześniaki wymagają rehabilitacji, chociaż wiele z dzieci urodzonych przed planowym terminem powinno otrzymać takie wsparcie.
W przypadku dzieci urodzonych przedwcześnie, decyzję i rekomendacje dotyczące rehabilitacji podejmuje lekarz – pediatra, neurolog dziecięcy lub neonatolog. Do podjęcia rehabilitacji w gabinecie prywatnym nie jest jednak potrzebne skierowanie od lekarza.
Fizjoterapeuta dziecięcy asystuje w rozwoju dziecka, wyłapując sygnały problemów rozwojowych.
Częstotliwość i intensywność terapii dobierana jest indywidualnie – może przybierać formę systematycznej rehabilitacji lub sporadycznej asysty i wsparcia diagnostyczno-terapetycznego połączonego z instruktażem dla rodzica.
Wskazania do rehabilitacji wcześniaków obejmują dzieci:
Wczesna stymulacja, wspomaganie rozwoju wcześniaków, rehabilitacja i odpowiednia pielęgnacja pomagają noworodkom w optymalnym rozwoju i osiągnięciu pełni ich możliwości rozwojowych.
W przypadku stwierdzenia potrzeby wsparcia w innych obszarach rozwoju, nasz fizjoterapeuta kieruje na konsultację z neurologopedą, neurologiem, psychologiem czy specjalistą od żywienia.
Regularna ocena przez specjalistów pozwala na dostosowanie terapii do indywidualnych potrzeb dziecka
Przed rozpoczęcie terapii niemowlęcia, warto przygotować dokumenty, wyniki badań oraz spisane wątpliwości.
Żeby pierwsze wizyta miała jak największą wartość i była pomocna, do konsultacji z fizjoterapeutą dziecięcym warto się trochę przygotować.
Bardzo pomocne w rozmowie będzie przyniesienie na rozmowę:
Praca nad prawidłową artykulacją czyli wymową, to proces, w trakcie którego logopeda usprawnia mięśnie aparatu artykulacyjnego, wprowadza nowe wzorce motoryczne głosek, pracuje nad prawidłowym przebiegiem funkcji takich jak: prawidłowe połykanie, prawidłowe oddychanie, prawidłowe pozycje spoczynkowe warg, języka i żuchwy.
Prowadząc terapię wad wymowy, logopeda ćwiczy z dzieckiem określone kompetencje, aktywizując mięśnie języka, twarzy, policzków odpowiedzialne za artykulację, czy prawidłową wymowę. W formie zabawy uczy dziecko prawidłowych nawyków i schematów. Pracując wspólnie i bawiąc się świetnie, dziecko i terapeuta zmierzają do opanowania wymarzonego “R” oraz innych głosek, których w języku polskim jest niemało i których prawidłowe wymówienie czasem sprawia dzieciom kłopoty.
Warto jednak zauważyć, że chociaż ostatecznym efektem terapii jest poprawia wymowy, to logopeda pracuje nad rozwiązaniem problemów znacznie poważniejszych, które niejednokrotnie leżą u podstaw problemów z artykulacją.
Przed rozpoczęciem terapii konieczne jest przeprowadzenie diagnozy neurologopedycznej.
Terapia wad wymowy jest zalecana dzieciom, które nieprawidłowo wymawiają wybrane głoski lub w sposób systematyczny je zniekształcają.
Szczególne wskazania do terapii artykulacji z logopedą pojawiają się w przypadku dzieci, które:
Terapia wad wymowy rozpoczyna się od szczegółowej oceny rozwoju mowy i artykulacji dziecka przez logopedę.
Pojedyncza sesja trwa do 50 minut, w zależności od wieku i możliwości współpracy dziecka. Zazwyczaj pojawienie się trwałej zmiany wymaga kilku sesji terapeutcznych regularnych odstępach.
Terapeuta prowadzi też instruktaż dla rodziców, dotyczący ćwiczeń, które powinny być regularnie wykonywane w domu, żeby utrzymać i wspomóc efekty terapii.
W trakcie terapii, terapeuta wykorzystuje różnorodne metody i techniki, które mają na celu stymulację języka, ust i policzków. Główne metody stosowane w terapii logopedycznej to:
Ogólnym celem terapii artykulacji jest poprawa wymowy dziecka – podniesienie jej zrozumiałości, płynności etc.
Regularne sesje terapii z logopedą przynoszą widoczne efekty w postaci poprawy artykulacji oraz koordynacji mięśni w obrębie twarzy.
Dzieci utrwalają właściwe wzorce mowy, co wpływa na ich całościowe funkcjonowanie i rozwój, a także pomaga rozwiązać problemy komunikacyjne, które wady wymowy mogą powodować.
Aby osiągnąć optymalne efekty w terapię wad wymowy muszą zaangażować się też rodzice, po uprzednim instruktażu.
Wsparcie w domu to bardzo ważny element – wprowadzenie zalecanych przez specjalistów ćwiczeń i utrwalanie dobrych nawyków wpływa bardzo pozytywnie na efekty i poprawę funkcjonowania dziecka.
Prosimy Was też o obserwację i komunikację postępów – informacje o tym, jak dziecko się zachowuje i jaką przyjmuje postawę w różnych sytuacjach.
Spotkania odbywają się stacjonarnie, w Centrum Fiklon, na ulicy Wielickiej 20, Kraków.
W przypadku tej terapii nie ma możliwości realizacji zdalnie.
Spotkanie indywidualne z dzieckiem i rodzicami
Indywidualna sesja terapeutyczna z dzieckiem (50 minut)
Statystyki współwystępowania zaburzeń neurorozwojowych wskazują, że nawet ok. 50-70% dzieci z diagnozą spektrum autyzmu przejawia również objawy charakterystyczne dla ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi). Dlatego w wybranych przypadkach poszerzamy proces diagnozy autyzmu o elementy pozwalające ocenić również występowanie nadpobudliwości. Proces diagnostyczny przeprowadzany jest wspólnie przez specjalistów rozwojowych – psychologa i psychiatrę, którzy oceniają zachowanie dziecka w różnych sytuacjach.
Przeprowadzenie takiej łączonej, wielospecjalistycznej diagnozy jest zalecane, gdy rodzice, nauczyciele lub inni opiekunowie mają podejrzenia objawów charakterystycznych dla spektrum autyzmu, a dodatkowo zauważą u dziecka trwałe i nasilone objawy zdradzające ADHD, które wpływają na jego funkcjonowanie w co najmniej dwóch środowiskach (np: szkoła i dom).
Pełną diagnozę podwójną wykonuje się u dzieci od 6 roku życia. Wybrane objawy ADHD mogą pojawić się już u młodszych dzieci, ale lekarze diagnozują to zaburzenie dopiero powyżej 6 r.ż.
W przypadku podejrzenia objawów przed 6 r.ż. możliwa jest jak najbardziej diagnoza spektrum autyzmu, konsultacja z psychologiem dziecięcym, obserwacja dziecka i wywiad. Jeśli psycholog podejrzewa ADHD, przygotuje zalecenia dla rodziców i rekomendacje dla placówki edukacyjnej.
Pełna diagnoza jest wskazana, aby zapewnić dziecku odpowiednie wsparcie i wskazać strategie radzenia sobie z trudnościami wynikającymi ze współwystępowania ASD oraz ADHD.
Diagnozy łączona ASD/ADHD pozwala na zrozumienie trudności dziecka i wdrożenie odpowiednich interwencji terapeutycznych.
jaki specjalista diagnozuje te zaburzenia neurorozwojowe w naszym krakowskim centrum dziecięcym oraz inne informacje praktyczne
Pierwsze z nich to konsultacja przeprowadzana przez psychologa z rodzicami, którą poprzedza wypełnienie ankiety rozwojowej. W trakcie tej rozmowy zbierzemy informacje o zachowaniu dziecka w domu i placówce edukacyjnej oraz przebiegu dotychczasowego rozwoju.
Wspólnie z rodzicami wypełnimy kwestionariusz CONNERS 3 (część diagnozy ADHD) oraz przekażemy jego wersję dla nauczyciela, który powinien uzupełnić go na podstawie obserwacji zachowania dziecka w klasie.
Poprosimy również o wypełnienie kwestionariusza ASRS (diagnoza spektrum). Podobny kwestionariusz przekazujemy także do wypełnienia wychowawcy w placówce, do której uczęszcza dziecko. Pomoże nam to w adekwatnej ocenie funkcjonowania dziecka w różnych środowiskach i kontekstach społecznych.
Spotkanie wstępne z psychologiem i omówienie ankiety rozwojowej trwa ok. 50 minut.
W trakcie tego spotkania diagnosta przeprowadzi badanie poziomu inteligencji dziecka, za pomocą standaryzowanych, powszechnie wykorzystywanych na świecie narzędzi diagnostycznych (takich jak bateria Stanford Binet 5 lub Leiter 3).
W zależności od wieku i możliwości dziecka, specjalista może przeprowadzić testy inteligencji werbalne lub niewerbalne. Testy te pomagają zidentyfikować konkretne obszary, które mogą wymagać interwencji lub – co istotne – mocne strony dziecka.
Dzięki temu badaniu możemy określić poziom rozwoju poznawczego dziecka i wykluczyć występowanie niepełnosprawności intelektualnej.
Ze względu na specyfikę testów, spotkanie jest dłuższe i trwa ok. 60 – 90 minut.
W trakcie tego spotkania będziemy obserwować dziecko podczas naturalnej zabawy oraz wykonywania prostych zadań.
Specjalista będzie przeprowadzał także testy oceniające funkcje wykonawcze dziecka, w tym na przykład test koncentracji uwagi MOXO. Próby te pomagają zidentyfikować konkretne obszary, mogące wymagać interwencji.
Badanie diagnostyczne funkcji wykonawczych z dzieckiem trwa ok. 60 minut.
W trakcie tego spotkania będziemy obserwować dziecko podczas swobodnej zabawy oraz prostych zadań, by ocenić jego zachowania. Może to obejmować zadawanie pytań lub prośby o wykonanie określonych czynności, które pozwalają na ocenę rozumienia, komunikowania się, reagowania adekwatnie na zmiany w otoczeniu oraz funkcjonowanie społeczne dziecka.
Obserwacja ma charakter ustrukturyzowany i przeprowadzona jest za pomocą narzędzia ADOS 2, będącego standardem w ocenie zaburzeń ze spektrum autyzmu u dzieci w wieku od 12 miesięcy życia (warunkiem jest, żeby dziecko chodziło).
Spotkanie ADOS 2 trwa ok. 60 minut i wymaga od dziecka współpracy z diagnostami. Dziecko w trakcie wykonywania zadań może być również nagrywane, w celu późniejszej dokładnej analizy jego reakcji.
Następnie diagności analizują obserwacje i przygotowują opis funkcjonowania dziecka.
W trakcie tego spotkania lekarz psychiatra dziecięcy, uzupełni wywiad o wybrane aspekty funkcjonowania dziecka, umożliwiające precyzyjną ocenę występujących zaburzeń. Obserwować będzie również dziecko podczas naturalnej zabawy lub prostych zadań, by ocenić jego zachowania i reakcje.
Może to obejmować zadawanie pytań lub prośby o wykonanie określonych czynności, które pozwalają na ocenę rozumienia, komunikowania się oraz adekwatnego reagowania na zmiany w otoczeniu. W trakcie diagnozy lekarz wyklucza też inne zaburzenia zachowania.
Spotkanie z psychiatrą dziecięcym, wraz z wywiadem na temat dziecka trwa ok. 50 minut.
Spotkanie z rodzicami (bez dziecka) z psychiatrą ma na celu przedstawienie wyników procesu diagnostycznego- potwierdzenie lub wykluczenie spektrum autyzmu wraz ze wskazówkami, w jaki sposób starać się o orzeczenie.
W trackie spotkania rodzice otrzymają pisemną opinię psychologiczną oraz diagnozę psychiatryczną.
Spotkanie podsumowujące diagnozę z psychiatrą trwa ok. 25 minut.
Końcowe spotkanie z rodzicami (bez dziecka) ma na celu dodatkowe omówienie wyników procesu diagnostycznego.
Obejmuje rekomendacje do ewentualnego podjęcia dalszych działań terapeutycznych oraz możliwości uzyskania pomocy w zakresie terapii, wsparcia funkcjonowania w domu oraz w placówce edukacyjnej do której uczęszcza dziecko.
Spotkanie kończące proces diagnostyczny z psychologiem trwa ok. 50 minut.
Żeby diagnoza neuroróżnorodności u dziecka przebiegła sprawnie i była jak najbardziej rzetelna, warto się trochę przygotować.
Bardzo pomocne w rozmowie będzie przyniesienie na rozmowę:
Warto przygotować dziecko na to, co może się wydarzyć podczas wizyty, w tym na pytania od nieznanych mu osób etc.
Pomocne jest wyjaśnienie, że ta rozmowa ma pomóc dziecku lepiej funkcjonować w domu, szkole i w trakcie zabawy.
Jeśli to możliwe, wspólnie z dzieckiem można przygotować nagrania zachowania dziecka w różnych sytuacjach - zabawy, odpoczynku, interakcji z rówieśnikami.
Zachęcajcie dziecko do wyrażania uczuć i odpowiadajcie cierpliwie na jego pytania. To naturalne, że obawy i ciekawość się pojawiają.
Zaangażowanie rodziców w proces diagnostyczny AuDHD jest kluczowe, ponieważ są oni głównymi obserwatorami codziennych zachowań dziecka w różnych kontekstach, dzięki czemu mają istotne informacje, które są niezbędne do postawienia trafnej diagnozy, w tym diagnozy różnicowej.
Na pierwszym etapie prosimy o wypełnienie ankiety zawierającej informacje o dziecku i jego dotychczasowym rozwoju, oraz kwestionariusze psychologiczne
Bardzo docenimy zgłaszanie obaw i wątpliwości – rodzice mają świetną intuicję i przekazywanie zespołowi diagnostycznemu swoich obserwacji, może prowadzić do jeszcze lepszego poznania sytuacji dziecka.
Współpraca z zespołem specjalistów czyli aktywne uczestnictwo – najlepiej obojga opiekunów – w spotkaniach ze specjalistami, pomaga przygotować jak najbardziej rzetelną diagnozę.
Rozmawiając z naszymi specjalistami, warto zadawać dużo pytań i upewniać się, że wszystko, co mówi specjalista, jest zrozumiałe.
Po diagnozie specjalista przekazuje:
(w przypadku diagnozy spektrum autyzmu) zaświadczenie lekarskie do przedstawienia komisji orzekającej o wydaniu orzeczenia o niepełnosprawności;
zalecenia do pracy z dzieckiem w domu;
instrukcję dla rodziców zawierającą praktyczne wskazówki dotyczące możliwości otrzymania wsparcia w Krakowie;
Spotkania i obserwacja dziecka odbywają się w Centrum Fiklon, na ulicy Wielickiej 20, Kraków.
W przypadku braku możliwości spotkania osobistego w naszej krakowskiej siedzibie, możliwe jest przeprowadzenie wywiadu wstępnego oraz podsumowania z omówieniem wyników w postaci rozmowy zdalnej.
Ankieta wstępna rozwojowa
Wywiad z rodzicami
Kwestionariusz CONNERS 3
Kwestionariusz ASRS
Badanie funkcji wykonawczych
Test MOXO
Badanie poziomu inteligencji
Badanie ADOS-2
Badanie przez psychiatrę
Konsultacje wielospecjalistyczne w zespole
Omówienie diagnozy z rodzicami
Elektrostymulacja w logopedii to metoda obejmująca całą sferę ustno-twarzową. Ma na celu pobudzenie aparatu artykulacyjnego do lepszej pracy. Terapia jest stosowana w celu przyspieszenia rehabilitacji i poprawy funkcji mięśni odpowiedzialnych za artykulację, oddychanie oraz kontrolę napięcia mięśniowego w obrębie twarzy i jamy ustnej. Elektrostymulacja jest skutecznym uzupełnieniem leczenia logopedycznego i ortodontycznego.
Elektrostymulacja jest szczególnie polecana przy:
Elektrostymulacja może pomóc w poprawie efektywności terapii logopedycznej, miofunkcjonalnej poprzez wzmocnienia lub rozluźnianie mięśni biorących udział w artykulacji i poprawę kontroli oddechowej.
Podczas terapii elektrostymulacyjnej, terapeuta stosuje niewielkie impulsy elektryczne, które są dostosowane do potrzeb dziecka. Impulsy te pomagają aktywować osłabione mięśnie i wspomagają ich wzmocnienie.
Proces terapii może obejmować:
Terapia odbywa się w cyklach, a długość i częstotliwość sesji są indywidualnie dopasowane do potrzeb dziecka. Typowa sesja trwa 15-40 minut i jest przeprowadzana regularnie, zazwyczaj kilka razy w tygodniu. Czas trwania całej terapii zależy od stopnia zaawansowania problemu.
Elektrostymulacja logopedyczna u dzieci jest zabiegiem bezpiecznym. Pacjenci odczuwają jedynie lekkie mrowienie na skórze, bądź wibracje mięśni wokół elektrod.
Elektrostymulacja jest jednym z elementów terapii logopedycznej. Podczas sesji wykorzystywane są różne technologie elektroterapii, które mogą obejmować:
Skuteczność elektrostymulacji w logopedii zależy od wielu czynników, takich jak wiek dziecka, stopień zaawansowania problemu mowy oraz jego indywidualne predyspozycje.
Regularna elektrostymulacja może przyczynić się do:
Chociaż zabiegi przeprowadza terapeuta, rodzice odgrywają kluczową rolę w procesie terapeutycznym.
Elektrostymulacja jest wsparciem terapii logopedycznej i nie zwalnia z zaleceń terapeutycznych, takich jak ćwiczenia domowe. Wsparcie w domu pomaga w utrwaleniu efektów terapii i zwiększa efektywność terapii.
Terapia elektrostymulacyjna odbywa się w Centrum Fiklon, w Krakowie, na ulicy Wielickiej 20, w specjalnie wyposażonych gabinetach, które zapewniają komfort i bezpieczeństwo dziecka podczas zabiegów.
Spotkanie indywidualne z dzieckiem i rodzicami
Indywidualna sesja terapeutyczna z dzieckiem (50 minut)
Psychoterapia dzieci to metoda leczenia trudności natury psychicznej. To proces, w którym dziecko, przy wsparciu psychoterapeuty dziecięcego, uczy się rozumieć swoje emocje, myśli i zachowania oraz może w bezpiecznej sytuacji je przepracować.
Dzieci mogą potrzebować psychoterapii z różnych powodów, które często są związane z ich emocjonalnym, społecznym i rozwojowym funkcjonowaniem.
Na konsultację do psychoterapeuty dziecięcej warto zgłosić się, gdy dziecko przejawia przedłużające się trudności, które niepokoją rodziców np.:
Psychoterapia może być też wartościową pomocą, w przypadku przeżywanych przez dziecko trudnych sytuacji życiowych (rozstanie opiekunów, utrata bliskiej osoby, poważny wypadek etc.).
Psychoterapia dla dzieci jest dostosowana do ich potrzeb i wieku, a jej celem jest wspieranie zdrowego rozwoju emocjonalnego oraz społecznego.
Ze względu na złożoność psychiki dziecka i jego rozwój, bardzo trudno wskazać czas trwania psychoterapii. Początek procesu jest jednak z góry określony.
Na pierwsze 1-2 spotkania zapraszani są rodzice dziecka. Podczas wizyty terapeuta poznaje powody zgłoszenia się, aktualne funkcjonowanie dziecka oraz jego historię życiową.
Kolejne 1-2 spotkania odbywają się z dzieckiem, służą one jego poznaniu i wstępnej diagnozy trudności. Ilość spotkań ustalana jest na bieżąco z rodzicami. Etap konsultacji kończy się podsumowaniem, omówieniem obserwacji, określeniem obszarów trudności i wyborem najkorzystniejszej formy pomocy dziecku i rodzicom.
Na spotkaniu podsumowującym może okazać się, że dziecko potrzebuje psychoterapii indywidualnej, wsparcia psychologicznego, konsultacji u innego specjalisty np. psychiatry dziecięcego lub neurologa.
Terapeuta może również zalecić inną formę pomocy np. spotkania psychoedukacyjne dla rodziców, terapię indywidualną rodzica, terapię pary lub terapię rodzinną.
Po wspólnym podjęciu decyzji o terapii indywidualnej, ustalany jest stały termin dla spotkań z dzieckiem i zasady terapii, które są omawiane wspólnie z terapeutą przed rozpoczęciem procesu.
Terapia dzieci bazuje głównie na aktywności zabawowej dziecka. Dla dziecka zabawa jest naturalną formą przekazywania swojego życia emocjonalnego, w trakcie jej odgrywania prezentuje swoje ważne sprawy i konflikty, prezentuje to jak je przeżywa, jak sobie z nimi radzi.
Symboliczna aktywność zabawowa dzieci z terapeutą, który zapewnia bezpieczną bazę dla umysłu dziecka, który rozpoznaje i potwierdza stany psychiczne dzieci, jest kluczowo związana ze zdolnością dzieci do rozumienia ich własnych wewnętrznych doświadczeń, co leży u podstaw zdolności do regulacji afektu.
Po konsultacjach wstępnych, psychoterapeuta spotyka się z rodzicami, określając zaobserwowane trudności i wskazując ich możliwą przyczynę oraz omawia też plan i proponowane narzędzia. Informuje też rodziców o możliwym przebiegu terapii i czasu jej trwania – najczęściej proces ten trwa kilka do kilkunastu miesięcy.
W ramach psychoterapii, terapeuta prowadzi cotygodniowe sesje z dzieckiem. Regularność sesji jest bardzo istotna dla przebiegu procesu, ponieważ podstawowym aspektem pracy terapeutycznej jest budowanie relacji z terapeutą oraz stałości i poczucia bezpieczeństwa.
W rezultacie powstaje tzw. kontrakt terapeutyczny – zbiór zasad związanych z prowadzeniem terapii. Odpowiedzialni za przestrzeganie kontraktu są rodzice dziecka.
Efektywność terapii psychologicznej dzieci wyznaczona jest wieloma, bardzo zróżnicowanymi czynnikami. Od indywidualnych predyspozycji, wpływu środowiska wychowawczego po potrzeby i deficyty dziecka. Przede wszystkim ważne jest nawiązanie odpowiedniej współpracy z dzieckiem i rodzicem.
Cele psychoterapii ustalane są indywidualnie, w zależności od potrzeb dziecka i jego rodziny. W trakcie trwania procesu terapeutycznego można je również modyfikować.
Ogólnym celem jest leczenie zaburzeń natury psychicznej, pomoc w lepszym rozumieniu siebie i nabywaniu umiejętności do radzenia sobie z problemami emocjonalnymi, społecznymi i behawioralnymi, a także wsparcie w sytuacjach trudnych, kryzysowych.
Cele realizowane są ramach pracy indywidualnej dziecka oraz spotkań psychoedukacyjnych i wspierających z rodzicami.
W przypadku pracy z młodszymi dziećmi terapeuta analizuje nie tylko treść wypowiedzi, opowieści dziecka wnoszone w trakcie sesji, ale w dużej mierze materiał wyłaniający się z niedyrektywnej zabawy, rysunków i zachowania.
Terapeuta poddaje analizie również stany emocjonalne dziecka oraz własne podczas procesu terapii. Psychoterapeuta staje się dla pacjenta znaczącą emocjonalnie osobą, dzięki której możliwe jest przeżycie doświadczenia korektywnego, mającego na celu wprowadzenie zmian w strukturach emocjonalnych i poznawczych.
Psychoterapia u małych dzieci przynosi pozytywne efekty w obszarze emocjonalnym i poznawczym, wspierając również prawidłowy rozwój dziecka.
Dzięki pracy terapeutycznej obserwować można u dziecka:
W psychoterapii – bardzo istotna jest triada: dziecko, rodzic, specjalista. Tylko pełna współpraca rodziców z terapeutami może przynieść oczekiwane efekty.
Współpraca z rodzicami jest nieodłącznym elementem terapii indywidualnej dziecka.
Psychoterapeuta regularnie spotyka się z rodzicami w ustalonych dodatkowo terminach, ilość spotkań jest dostosowana do potrzeb. W ramach tych spotkań informuje rodziców o przebiegu terapii i co ok. 4-8 sesji będzie zapraszał rodziców do rozmowy na temat jej przebiegu oraz poruszanych wątków i pojawiających się zachowań dziecka.
Prosimy Was też o obserwację i komunikację postępów – informacje o tym, jak dziecko się zachowuje i jaką przyjmuje postawę w różnych sytuacjach.
Spotkania odbywają się stacjonarnie, w Centrum Fiklon, na ulicy Wielickiej 20, Kraków.
W przypadku tej terapii nie ma możliwości odbywania jej zdalnie.
1-2 spotkania indywidualne z rodzicami
Indywidualna sesja terapeutyczna z dzieckiem (50 minut)
Otrzymanie diagnozy ADHD dziecka pomaga zrozumieć przyczyny problemów, ale jest też dla rodziców trudnym momentem – emocjonalnie i poznawczo. Co to oznacza dla mojego dziecka? Jak mogę mu pomóc? Jak będzie się rozwijało i czy ADHD minie? Zrozumienie neuroróżnorodności i uzyskanie praktycznych wskazówek dotyczących codziennych sytuacji jest zasobem, który pomoże rodzicom mądrze wspierać dzieci z nadaktywnością. Dziesiątki rozmów z rodzicami zaowocowało stworzeniem programu psychoedukacji – to 5 spotkań o konkretnych tematach, które wyposażą rodziców w wiedzę i narzędzia.
Nasz program skierowany jest do rodziców, którzy otrzymali diagnozę ADHD u swojego dziecka. Pomyślany jest jako praktyczne wsparcie i odpowiedź na pytania, które wielokrotnie słyszymy.
Po otrzymaniu diagnozy wyzwania pojawiają się w co najmniej kilku obszarach:
Chcemy odpowiedzieć na typowe pytania, które – w naturalny sposób – pojawiają się w takim momencie życiowym.
W trakcie programu uzyskasz odpowiedzi na m.in.: poniższe pytania:
ADHD jest złożonym zaburzeniem neurorozwojowym, dlatego chcemy pomóc rodzicom lepiej poznać umysł ich dziecka i podpowiedzieć, w jaki sposób wspierać je w domu, placówce edukacyjnej, w trakcie podróży czy w momencie zmian życiowych.
oraz inne informacje praktyczne dla uczestników
Na wstępie psycholog dziecięcy pomoże rodzicom lepiej zrozumieć, jak funkcjonuje umysł dziecka z ADHD i jak przekłada się to na jego zachowania.
Czym jest ADHD i ADD? Wyjaśnimy, co to znaczy mieć ADHD oraz jakie są różne jego objawy. Porozmawiamy o wątpliwościach rodzica co do tego, które zachowania mogą być objawami ADHD, a które są np. kwestią strategii wychowania.
Jakie są mocne i słabe strony mojego dziecka z ADHD? Porozmawiamy o tym, jak zauważyć, co dziecko robi dobrze, a co sprawia mu trudności. Poruszymy temat akceptacji diagnozy: jak poradzić sobie z emocjami rodzica? Mity o ADHD: obalamy fałszywe przekonania i podpowiadamy, co warto wiedzieć, aby lepiej wspierać swoje dziecko?
Jak mogę wspierać moje aktywne dziecko? Dowiesz się, jak możesz pomóc swojemu dziecku w codziennym życiu i w terapii psychologicznej. Otrzymasz też polecenia książek o tematyce ADHD.
To spotkanie poświęcone jest wsparciu, na które może liczyć dziecko i rodzice w ramach systemu edukacji i poradnictwa. Opowie o tym pedagog i terapeutka.
Jak wspierać dziecko z ADHD w zakresie edukacji? Zastanowimy się jakie metody mogą okazać się skuteczne we współpracy z nauczycielami, porozmawiamy o tym jak radzić sobie z trudnościami pojawiającymi się w komunikacji z placówką, o zmianie szkoły, kolejnych etapów edukacji.
Jaką szkołę wybrać? Zastanowimy się jaki rodzaj szkoły lub przedszkola będzie dla dziecka najbardziej odpowiedni. Wspólnie rozważymy również alternatywne metody edukacji, nauczanie indywidualne, placówki w nurtach Montessori lub Waldorf, w których dziecko ma szansę jak najlepiej rozwijać swój potencjał.
Jak pomóc dziecku z nauką w domu? Porozmawiamy o tym jak wesprzeć dziecko w odrabianiu zadań domowych czy nauce na sprawdziany. Zastanowimy się jakie metody planowania pracy i motywowania mogą okazać się skuteczne.
Celem tej rozmowy jest omówienie roli emocji dziecka i radzenia sobie z nimi, przedstawienie różnych aspektów komunikacji z dzieckiem z ADHD oraz budowanie relacji z otoczeniem.
Jak rozpoznać emocje mojego dziecka? Porozmawiamy o tym, jak zauważyć, co czuje dziecko i jak to wyraża. Poruszymy temat samooceny, trudności w przyjmowaniu porażki, wyrażania złości.
Co robić, gdy u dziecka pojawiają się trudne zachowania? Nauczymy się strategii radzenia sobie z sytuacjami, gdy dziecko jest zdenerwowane lub ma napady złości. Postaramy się znaleźć praktyczne strategie na co dzień: jak ułatwić życie rodzinie?
Jak wesprzeć motywację dziecka? Porozmawiamy o technikach wspierających motywację dziecka do podjęcia działania i sposobach na realizowanie zaplanowanych aktywności.
Techniki relaksacyjne. Zaproponujemy proste metody relaksacji, które mogą pomóc w uspokojeniu dziecka.
Na tym spotkaniu terapeutka SI opowie o tym, jak funkcjonuje sensorycznie dziecko w spektrum autyzmu i w jaki sposób rodzic może je wspierać na co dzień w tym obszarze.
Jak pomóc dziecku w samoregulacji? Jak pomagać mu w codziennych sytuacjach.
Jak unikać przeciążenia sensorycznego. W jaki sposób zapewnić dziecku otoczenie i zajęcia dostosowane do jego możliwości.
Szukanie sposobów na wyciszenie. Wskażemy czynności i rutyny, które pomogą w samoregulacji.
W trakcie ostatniego spotkania rodzice mogą porozmawiać z psychologiem rozwoju i wzrastaniu do samodzielności.
Dlaczego rutyna dla dzieci z ADHD jest tak ważna? Porozmawiamy o tym, jak ustalić codzienny plan dnia dla dziecka. Zastanowimy się, co może być przydatne w nadaniu aktywnościom dziecka struktury i uporządkowaniu ich.
Jak wybrać odpowiednią terapię? Dowiesz się, na co zwracać uwagę przy wyborze terapii dla swojego dziecka.
Wsparcie dla rodziny. Porozmawiamy o tym, jak dbać o siebie jako rodzic oraz jak wspierać siebie nawzajem w rodzinie.
Spojrzymy na rodzinę jak na zespół: jak wspierać się nawzajem w wychowaniu dziecka z ADHD? Poruszymy temat współpracy ze szkołą: jak zaangażować nauczycieli? Zaproponujemy metody wsparcia emocjonalnego dla rodziców i podpowiemy gdzie szukać pomocy?
Każde ze spotkań umawiane jest indywidualnie i przeprowadzamy je w centrum Krakowa (Wielicka 20), w godzinach odpowiednich dla rodziców lub on-line.
Sugerujemy realizację programu w ciągu 3-4 tygodni od pierwszego spotkania.
Każda z konsultacja trwa do 50 minut i ma wstępny program oraz listę tematów, które omawiamy.
Są to jednak spotkania, które mają służyć rodzicom, dlatego w trakcie rozmowy podążamy za tematami i odpowiadamy na pytania. Warto mieć je spisane przed spotkaniem.
Spotkania prowadzone są przez specjalistów mających wieloletnie doświadczenie w pracy diagnostycznej i terapeutycznej z dziećmi neuroatypowymi, w tym dziećmi z diagnozą ADHD, dzięki czemu rozumieją dobrze to zaburzenie neurorozwojowe.
W ramach program psychoedukacji rodzice otrzymują:
Konsultacje odbywają się w Centrum Fiklon, na ulicy Wielickiej 20 w Krakowie.
W przypadku braku możliwości spotkania osobistego, możliwe jest prowadzenie spotkań zdalnie, za pomocą platformy Google Meet.
3 spotkania z psychologiem dziecięcym
1 spotkanie z pedagogiem
1 spotkanie z terapeutą SI
Otrzymanie diagnozy spektrum autyzmu jest dla rodziców trudnym momentem – emocjonalnie i poznawczo. Co to oznacza dla mojego dziecka? Jak mogę mu pomóc? Jak będzie się rozwijało? Jak się z nim komunikować? Zrozumienie spektrum autyzmu i uzyskanie praktycznych wskazówek dotyczących codziennych sytuacji jest zasobem, który pomoże rodzicom mądrze wspierać dzieci z diagnozą ASD. Dziesiątki rozmów z rodzicami zaowocowało stworzeniem programu psychoedukacji – 5 spotkań o konkretnych tematach, które wyposażą rodziców w wiedzę i narzędzia.
Nasz program jest skierowany do rodziców, którzy otrzymali diagnozę spektrum autyzmu u swojego dziecka. Pomyślany jest jako praktyczne wsparcie i odpowiedź na pytania, które wielokrotnie słyszymy.
Po otrzymaniu diagnozy wyzwania pojawiają się w co najmniej kilku obszarach:
Chcemy odpowiedzieć na typowe pytania, które – w naturalny sposób – pojawiają się w takim momencie życiowym.
W trakcie programu uzyskasz odpowiedzi na m.in.: poniższe pytania:
Spektrum autyzmu jest złożonym i niełatwym do zrozumienia zaburzeniem neurorozwojowym, dlatego chcemy pomóc rodzicom lepiej poznać umysł ich dziecka i podpowiedzieć, w jaki sposób na co dzień wspierać je w domu, placówce edukacyjnej, w trakcie podróży czy w momencie zmian życiowych.
oraz inne informacje praktyczne dla uczestników
Na wstępie psycholog dziecięcy pomoże rodzicom lepiej zrozumieć, jak funkcjonuje umysł dziecka w spektrum i jak przekłada się to na jego zachowania.
Czym jest autyzm? Wyjaśnimy, co to znaczy być w spektrum autyzmu i jakie są różne jego objawy. Porozmawiamy o wątpliwościach rodzica co do tego, które zachowania mogą być objawami spektrum, a które są np. kwestią strategii wychowania.
Jakie są mocne i słabe strony mojego dziecka. Porozmawiamy o tym, jak zauważyć, co dziecko robi dobrze, a co sprawia mu trudności. Poruszymy temat akceptacji diagnozy: jak poradzić sobie z emocjami rodzica? Omówimy mity na temat autyzmu i co z nich wynika?
Jak mogę wspierać moje dziecko? Dowiesz się, jak możesz pomóc swojemu dziecku w codziennym życiu i w terapii.
Polecimy też kilka książek i źródeł wiedzy, które mogą być wartościową lekturą dla rodziców chcących lepiej zrozumieć, jak rozwijają się, myślą i postrzegają świat ich dzieci.
To spotkanie poświęcone jest wsparciu, na które może liczyć dziecko i rodzice w ramach systemu edukacji i poradnictwa. Opowie o tym pedagog a zarazem terapeutka osób w spektrum autyzmu.
Jak wspierać dziecko w zakresie edukacji? Zastanowimy się jakie metody mogą okazać się skuteczne we współpracy z nauczycielami, porozmawiamy o tym jak radzić sobie z trudnościami pojawiającymi się w komunikacji z placówką, o zmianie szkoły, odroczeniu obowiązku edukacji.
Jaką szkołę wybrać dla dziecka z diagnozą spektrum? Zastanowimy się jaki rodzaj szkoły lub przedszkola będzie dla dziecka najbardziej odpowiedni. Wspólnie rozważymy również alternatywne metody edukacji, nauczanie indywidualne, placówki w nurtach Montessori czy waldorfskim, w których dziecko ma szansę jak najlepiej rozwijać swój potencjał.
Na jaką pomoc może liczyć dziecko i rodzice? Poinformujemy jaki rodzaj wsparcia mogą otrzymać rodzice i dziecko, jakie rozwiązania dla dziecka i rodziny wiążą się z orzeczeniem o niepełnosprawności. Czym się różni orzeczenie o kształceniu specjalnym od orzeczenia o niepełnosprawności? Gdzie je uzyskać? Komu przysługuje Wczesne Wspomaganie Rozwoju i Program OKRO.
Celem tej rozmowy jest omówienie roli emocji dziecka i radzenia sobie z nimi, przedstawienie różnych aspektów komunikacji z dzieckiem z ASD oraz budowanie relacji z otoczeniem.
Jak rozpoznać emocje mojego dziecka? Porozmawiamy o tym, jak zauważyć, co czuje twoje dziecko i jak to wyraża.
Co robić, gdy u dziecka pojawiają się trudne zachowania? Nauczymy się strategii radzenia sobie z sytuacjami, gdy dziecko jest zdenerwowane lub ma napady złości. Postaramy się znaleźć praktyczne strategie na co dzień: jak organizować optymalnie życie rodzinie?
Techniki relaksacyjne. Zaproponujemy proste metody relaksacji, które mogą pomóc w uspokojeniu dziecka.
Jak pomóc dziecku w komunikacji? Przedstawimy różne sposoby, jak można ułatwić dziecku mówienie i wyrażanie się – w razie potrzeby poruszymy temat AAC.
Jak rozwijać umiejętności społeczne? Porozmawiamy o tym, jak możemy pomóc dziecku w nawiązywaniu przyjaźni i interakcji z innymi dziećmi.
Opowiemy o zajęciach TUS. Czym jest trening umiejętności społecznych i kiedy może przynieść dziecku korzyści?
Na tym spotkaniu terapeutka SI opowie o tym, jak funkcjonuje sensorycznie dziecko w spektrum autyzmu i w jaki sposób rodzic może je wspierać w tym obszarze.
Jak pomóc dziecku w samoregulacji? Jak pomagać mu w codziennych sytuacjach.
Jak unikać przeciążenia sensorycznego? W jaki sposób zapewnić dziecku otoczenie i zajęcia dostosowane do jego możliwości.
Szukanie sposobów na wyciszenie. Czynności i rutyny, które pomogą w regulacji.
W trakcie ostatniego spotkania rodzice mogą porozmawiać z psychologiem o rozwoju swojego dziecka i wzrastaniu do samodzielności.
Dlaczego rutyna dla dzieci w spektrum autyzmu jest tak ważna? Porozmawiamy o tym, jak ustalić codzienny plan dnia dla dziecka.
Jak nauczyć dziecko samodzielności? Dowiesz się, jak uczyć swoje dziecko codziennych czynności, takich jak ubieranie się czy mycie zębów.
Wizualne pomoce. Pokażemy przykłady prostych narzędzi wizualnych (np. obrazki, symbole, plany aktywności), które mogą pomóc w nauce rutyn.
Jak wybrać odpowiednią terapię? Dowiesz się, na co zwracać uwagę przy wyborze terapii dla swojego dziecka.
Wsparcie dla rodziny. Porozmawiamy o tym, jak dbać o siebie jako rodzic oraz jak wspierać siebie nawzajem w rodzinie.
Postaramy się spojrzeć na rodzinę jak na zespół: jak wspierać się nawzajem w wychowaniu dziecka z autyzmem? Poruszymy temat współpracy ze szkołą: jak zaangażować nauczycieli i uczynić ich sprzymierzeńcami dziecka? Postaramy się zaproponować metodę wsparcia emocjonalnego dla rodziców: i wskażemy, gdzie mogą szukać dla siebie pomocy?
Każde ze spotkań umawiane jest indywidualnie i przeprowadzamy je w centrum Krakowa (Wielicka 20), w godzinach odpowiednich dla rodziców lub on-line, na platformie Google Meet.
Sugerujemy realizację programu w ciągu 3-4 tygodni od pierwszego spotkania.
Każda z konsultacja trwa do 50 minut i ma wstępny program oraz listę tematów, które omawiamy.
Są to jednak spotkania, które mają służyć rodzicom, dlatego w trakcie rozmowy podążamy za tematami i odpowiadamy na pytania. Warto mieć je spisane przed spotkaniem.
Spotkania prowadzone są przez specjalistów mających wieloletnie doświadczenie w pracy z dziećmi w spektrum autyzmu, rozumiejącymi to zaburzenie neurorozwojowe, funkcjonowanie dziecka w systemie rodziny oraz system edukacyjny.
W ramach psychoedukacji rodzico otrzymują:
Konsultacje odbywają się w Centrum Fiklon, na ulicy Wielickiej 20 w Krakowie.
W przypadku braku możliwości spotkania osobistego, możliwe jest prowadzenie spotkań zdalnie, za pomocą platformy Google Meet.
3 spotkania z psychologiem dziecięcym
1 spotkanie z pedagogiem
1 spotkanie z terapeutą SI
Dogoterapia to terapia z udziałem psa – metoda polegająca na zabawie i interakcji dziecka z odpowiednio wyszkolonym psem. Dzięki temu kontaktowi dziecko rozwija naturalną ciekawość, buduje poczucie bezpieczeństwa i uczy się odpowiedzialności oraz empatii. Bezpieczny kontakt z psem jest dla dziecka atrakcyjny i buduje atmosferę, sprzyjającą otwartości na różne formy pracy terapeutycznej.
Dogoterapia jest sprawdzoną i uznaną metodą pracy terapeutycznej, która może być stosowana już u niemowląt i świetnie angażuje dzieci chodzące do żłobka i przedszkola.
Szczególnie polecana jest dla dzieci z różnymi potrzebami rozwojowymi i emocjonalnymi. Najbardziej mogą z niej skorzystać:
Dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu (ASD) – kontakt z psem pomaga takim dzieciom w nauce rozpoznawania i wyrażania emocji oraz wspiera rozwój umiejętności społecznych.
Dzieci z zaburzeniami lękowymi i emocjonalnymi – zajęcia z łagodnym psem buduje poczucie bezpieczeństwa, sprzyja redukcji stresu i wspiera wyrażanie uczuć.
Dzieci z problemami w zakresie komunikacji – dogoterapia uczy nawiązywania relacji oraz pomaga przełamywać bariery w komunikacji werbalnej i niewerbalnej.
Dzieci z niepełnosprawnością fizyczną lub intelektualną – obecność psa podczas ćwiczeń motywuje dzieci do wykonywania zadań ruchowych i poznawczych, poprawiając koordynację, równowagę oraz umiejętności motoryczne.
Dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) – regularne zajęcia z psem uczą koncentracji, cierpliwości oraz kontroli nad emocjami.
Dzieci z problemami adaptacyjnymi, po doświadczeniu traumy – kontakt z psem staje się źródłem wsparcia emocjonalnego, ułatwia wyciszenie oraz odbudowę poczucia własnej wartości.
Momo jest specjalnie szkolonym do pracy z dziećmi psem rasy Jack Russell terrier.
Wspólnie z jedną z naszych terapeutek, neurologopedką i dogoterapeutką Dorotą Malżycką, prowadzi zajęcia dla małych dzieci i ich rodziców.
Dogoterapia, choć bezpieczna i mają korzystny wpływ na rozwój, nie jest wskazana dla wszystkich dzieci.
Przeciwwskazania do udziału w tych zajęciach to między innymi:
Dogoterapia prowadzona w Fiklonie obejmuje regularne sesje, trwające – w zależności od potrzeb i możliwości dzieci – ok. 50 minut.
Częstotliwość zajęć jest ustalana indywidualnie. Zwykle spotkania odbywają się raz w tygodniu, aby zapewnić regularność pracy i poczucie bezpieczeństwa. Proces terapeutyczny jest elastyczny, a jego przebieg zależy od celów terapii oraz indywidualnych potrzeb dziecka.
Sesja zaczyna się od wprowadzenia i powitania, które pomaga dziecku zbudować poczucie bezpieczeństwa. Dzieci mogą głaskać i karmić psa oraz wydawać mu komendy, dzięki czemu oswajają się z obecnością psa.
Instruktorka wyjaśnia też, w jaki sposób należy psa traktować i wprowadza – w adekwatny do wieku uczestników sposób – zasady bezpieczeństwa.
W trakcie zajęć terapeuta kieruje pracą dziecka z psem, dobierając różnorodne aktywności wspierające rozwój emocjonalny, motoryczny lub poznawczy dziecka. Mogą to być proste zadania, takie jak głaskanie, przytulanie, wydawanie poleceń, a także bardziej złożone ćwiczenia, np. wspólne pokonywanie przeszkód, ćwiczenia równowagi czy zabawy z piłką.
Nie obejdzie się też bez ukrywania i szukania smaczków oraz kilku innych ulubionych zabaw Momo.
Sesje polegają głównie na zabawie – ma to być dla dziecka przyjemność i atrakcja. Proces terapeutyczny dzieje się jednak w tle. Formuła ta pozwala dziecku budować więź z psem oraz rozwijać umiejętności społeczne i motoryczne, ale dziecko wykonuje też konkretne polecenia związane z psem, co wspiera rozwój koncentracji, cierpliwości oraz poczucia odpowiedzialności.
Kontakt z psem, jego dotyk i ciepło, wpływa pozytywnie na system sensoryczny dziecka, wycisza i reguluje napięcie emocjonalne.
W zależności od grupy i potrzeb dzieci, część sesji może być poświęcona specjalnym ćwiczeniom komunikacyjnym – stymulującym rozwój mowy i języka – lub ruchowym, mającym na celu poprawę motoryki oraz równowagi dziecka.
Instruktor stale monitoruje reakcje dziecka i zachowanie psa, dostosowując intensywność zajęć, by sesje były efektywne i bezpieczne.
Nasza terapeutka i towarzyszący jej pies Momo, angażują dzieci do zabawy i współpracy, stosując zróżnicowane metody:
Celem dogoterapii jest dostarczenie dziecku przyjemnych doświadczeń, nauczenie go bezpiecznego kontaktu ze zwierzęciem oraz stymulacja różnych obszarów rozwoju – zmysłów, koordynacji ruchowej, koncentracji, rozumienia sytuacji społecznych czy mowy.
Dzieci mające interakcję ze zwierzęciem pod okiem wykwalifikowanego instruktora utrwalają uczą się nowych zachowań, nabierają pewności siebie, uczą się współpracy w grupie.
Poprzez zabawę i atrakcyjną dla nich aktywność – rozwijają obszary, w których pojawiają się wyzwania czy zaburzenia. Poprawiają umiejętności komunikacyjne, koordynację i redukują stres.
Rodzice najmłodszych dzieci powinni brać udział w sesjach i obserwować reakcje dzieci oraz – jeśli dziecko poczuje się mniej komfortowo – dają poczucie bezpieczeństwa i umożliwiają dziecku wycofanie się na chwilę z zabawy i spokojną obserwację, dopóki dziecko nie poczuje się znowu pewniej.
Rodzice dzieci nieco starszych (3, 4 czy 5-latków), mogą zdecydować, czy chcą być na sali i brać udział w warsztacie, czy dziecko chce być na zajęciach samo.
Przygotowanie dziecka do spotkania, przez opowiedzenie mu, co się będzie działo oraz że jest to forma zabawy, pomoże dziecku dobrze nastawić się do zajęć.
Prosimy Was też o obserwację i komunikację zmian w zachowaniu dziecka po terapii – informacje o tym, jak dziecko się zachowuje i jaką przyjmuje postawę w różnych sytuacjach.
Warsztaty z psem odbywają się stacjonarnie, w Centrum Fiklon, na ulicy Wielickiej 20, Kraków.
W przypadku tej terapii nie ma możliwości jej realizowania zdalnie.
Zajęcia odbywają się w soboty, w godzinach 9.00 - 13.00. Rozpoczęcie dogoterapia planujemy wiosną 2025.
Dokładne godziny zostaną przekazane po zebraniu grupy dzieci.
Za zajęcia zapraszamy dzieci w wieku 1-6 lat.
Pojedyncza sesja w grupie do 6 dzieci
5 sesji w grupie do 6 dzieci (5 x 50 minut)
Przyjmujemy zapisy do grup, które rozpoczynają się w styczniu 2025.
Zajęcia odbywają się w soboty.
Dysleksja rozwojowa to specyficzne zaburzenie uczenia się, które wpływa na zdolność prawidłowego przetwarzania językowego, a w rezultacie dzieci z dysleksją mogą zmagać się z problemami w czytaniu i pisaniu. Mogą mieć też trudności z rozpoznawaniem słów, dekodowaniem tekstu oraz przetwarzaniem dźwięków mowy mimo, że ich inteligencja i zdolności poznawcze są na prawidłowym poziomie, a zgłaszane trudności nie wynikają z nieskorygowanych ubytków wzroku lub słuchu. Jak najszybsza diagnoza i odpowiednia interwencja są bardzo istotne dla skutecznego pokonywania pojawiających się trudności.
Badanie pod kątem dysleksji rozwojowej ma na celu zidentyfikowanie specyficznych trudności leżących u podstaw problemów z czytaniem i pisaniem.
Przeprowadzając diagnozę dysleksji możemy lepiej zrozumieć indywidualne potrzeby danej osoby i przygotować odpowiednie formy wsparcia dostosowane do występujących deficytów.
Wskazania do przeprowadzenia diagnozy dysleksji.
Diagnozę w kierunku dysleksji rozwojowej powinno się przeprowadzić, gdy pojawiają się u dziecka budzące niepokój trudności w czytaniu i pisaniu. Im wcześniej przeprowadzona zostanie diagnoza, tym szybciej dziecko może otrzymać odpowiednie wsparcie.
Diagnozę dysleksji prowadzi się u dzieci od 4 klasy szkoły podstawowej (po osiągnięciu przez dziecko 10 r.ż.). Wcześniej przeprowadzić można diagnozę ryzyka dysleksji.
Najważniejsze symptomy dysleksji:
oraz inne informacje praktyczne dla rodziców przeprowadzających badanie trudności w uczeniu się dziecka
Pierwsze spotkanie to konsultacja przeprowadzana przez diagnostę z rodzicami. W trakcie tej rozmowy zbierzemy informacje o przebiegu rozwoju psychofizycznego dziecka oraz jego dotychczasowych doświadczeń szkolnych.
Zapytamy również o obserwowane przez rodziców aktualne trudności.
Spotkanie z psychologiem trwa ok. 50 minut i odbywa się tylko z rodzicami.
W trakcie tego spotkania diagnosta przeprowadzi serię ćwiczeń i zadań, korzystając z wystandaryzowanych narzędzi mierzących funkcje intelektualne, percepcję wzrokową czy pamięć dziecka.
Spotkanie i badanie dziecka przez psychologa trwa ok. 90 minut.
W trakcie tego spotkania diagnosta posługując się wystandaryzowanymi bateriami testów będzie obserwował i sprawdzał poziom rozwoju funkcji percepcyjno-motorycznych oraz umiejętności szkolnych (czytanie i pisanie).
Badanie to trwa ok. 90 minut i najlepiej jest przeprowadzać je w godzinach przedpołudniowych, aby dziecko mogło osiągnąć optymalne dla swojego poziomu rozwoju wyniki.
Po opracowaniu wyników badania spotkamy się ponownie z opiekunami (bez dziecka) i przedstawimy wyniki diagnozy.
Porozmawiamy o mocnych stronach dziecka oraz o obszarach, które wymagają wsparcia. Podpowiemy w jaki sposób prowadzić ćwiczenia. Omówimy też możliwe sposoby pomocy dziecku zarówno w domu jak i na terenie szkoły. Taka rozmowa może odbywać się on-line.
Podsumowanie i wyniki diagnozy rodzice otrzymają w postaci Opinii psychologiczno-pedagogicznej (do odebrania w ciągu dwóch tygodni od drugiego spotkania).
W opinii znajdować się będą szczegółowe wyniki diagnozy wraz interpretacją i zaleceniami dalszego postępowania zarówno w domu jak i w szkole.
W przypadku rozpoznania specyficznych trudności w nauce w opinia będzie zawierała również rekomendacje dotyczące dostosowania wymagań edukacyjnych oraz egzaminacyjnych do indywidualnych potrzeb i możliwości dziecka.
Żeby diagnoza dysleksji przebiegła sprawnie i była jak najbardziej rzetelna, warto się trochę przygotować.
Bardzo pomocne będzie przyniesienie na rozmowę ze specjalistą:
Przygotowanie dziecka do diagnozy w kierunku dysleksji rozwojowej wymaga od rodzica delikatnego podejścia - rozmowa z obcą osobą może być stresująca, zwłaszcza kiedy dotyka trudnych dla dziecka obszarów.
Warto przygotować dziecko na to, co może się wydarzyć podczas wizyty. Pomocne jest wyjaśnienie, że to badanie ma pomóc dziecku lepiej się rozwijać i zdobywać nowe sprawności oraz pomóc w nauce. Warto odpowiadać dziecku cierpliwie na jego pytania. To naturalne, że obawy i ciekawość się pojawiają.
Dzięki takiemu podejściu, zmniejszy się towarzyszący sytuacji diagnozy stres, co ułatwi zaangażowanie się dziecka w proces wywiadu i obserwacji.
Badanie w kierunku dysleksji rozwojowej opiera się między innymi na pogłębionym wywiadzie z rodzicem oraz wynikach osiąganych przez dziecko w zadaniach percepcyjnych i poznawczych.
Zachęcamy do jak największej otwartości w odpowiadaniu na pytania diagnostyczne – każda informacja dotycząca dziecka jest istotna. Diagnosta będzie chciał się dowiedzieć, jak dziecko funkcjonuje w szkole, jak wyglądają jego zainteresowania, kiedy i w jakich sytuacjach czyta lub próbuje czytać, a kiedy pojawia się zniechęcenie.
Rozmawiając z naszymi specjalistami, warto zadawać dużo pytań i upewniać się, że wszystko, co mówi specjalista, jest zrozumiałe.
W trakcie procesu diagnozy dysleksji w naszej poradni korzystamy między innymi z poniższych testów:
Diagnoza dysleksji, czyli tzw. specyficznych trudności szkolnych prowadzona jest przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne (zarówno publiczne, jak i niepubliczne).
Taką opinię można otrzymać w poradniach publicznych, ale zaświadczenie o dysleksji wydane prywatnie tj. w niepublicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej ma taki sam status i ważność dla szkoły.
Diagnozę prowadzą osoby posiadające odpowiednie wykształcenie (psychologiczne/pedagogiczne) oraz kilkunastoletnie doświadczenie w pracy diagnostycznej z dziećmi.
Nasze specjalistki ukończyły również odpowiednie szkolenia, potwierdzone certyfikatem, uprawniające do posługiwania się narzędziami diagnostycznymi.
Po zakończeniu procesu diagnozy specjalista przekazuje:
Opinię taką przestawić można w szkole i uprawnia ona (w przypadku stwierdzenia specyficznych trudności w nauce) do dostosowania wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb dziecka zgodnie z obowiązującymi procedurami.
Opinia umożliwia też dziecku dostosowania egzaminacyjne zgodnie z aktualnie obowiązującymi rekomendacjami Centralnej Komisji Egzaminacyjnej.
Spotkania i obserwacja dziecka odbywają się w Centrum Fiklon, na ulicy Wielickiej 20, Kraków.
W przypadku braku możliwości spotkania osobistego, możliwe jest przeprowadzenie wywiadu wstępnego oraz podsumowania z omówieniem wyników w postaci rozmowy zdalnej.
Ankieta wstępna rozwojowa
Konsultacja z rodzicami
Badanie możliwości poznawczych (badanie poziomu inteligencji)
Badanie funkcji percepcyjnych i poznawczych
Opracowanie pisemnej opinii
Opracowanie listy rekomendacji
Omówienie diagnozy z rodzicami