Diagnoza spektrum autyzmu u dzieci w Krakowie

Diagnoza spektrum autyzmu jest kompleksowym, multidyscyplinarnym procesem, angażującym kilkoro specjalistów rozwojowych. Ma na celu zidentyfikowanie specyficznych cech i potrzeb dziecka związanych z tym zaburzeniem neurorozwojowym. Obejmuje szczegółową ocenę zachowań, umiejętności komunikacyjnych i społecznych, teorii umysłu, a także wykorzystanie standaryzowanych narzędzi i protokołów diagnostycznych (ASRS, protokół ADOS 2, testy inteligencji), aby precyzyjnie określić, czy i jakie zaburzenie ze spektrum autyzmu (ASD) można stwierdzić u dziecka.

Wskazania do diagnozy autyzmu - kiedy ją wykonać?

Zaburzenia ze spektrum autyzmu (nazywane potocznie autyzmem lub zespołem Aspergera), są często trudne do właściwego zdiagnozowania, bo mogą przybierać bardzo różną postać – dlatego zjawisko to określa się mianem spektrum.

Właściwa diagnoza spektrum autyzmu jest krytyczna dla zapewnienia odpowiedniego wsparcia i interwencji dla dzieci z tym zaburzeniem neurorozwojowym.

Autyzm wpływa na rozwój społeczny, poznawczy i komunikacyjny, a jego objawy mogą być różnorodne i zmieniać się w zależności od wieku i stopnia nasilenia. Wczesna diagnoza pozwala na wdrożenie interwencji, które mogą znacząco poprawić jakość życia dziecka, rozwijać jego umiejętności w obszarach, w których pojawiają się deficyty i wspierać w integracji społecznej.

Rozpoznanie autyzmu jest także ważne dla zrozumienia unikalnych potrzeb dziecka i dostosowania odpowiednich strategii edukacyjnych oraz wsparcia rodziny.

Diagnoza spektrum autyzmu jest wskazana w sytuacjach, gdy u dziecka pojawia się kilka z poniższych objawów:

Opóźniony rozwój mowy lub całkowity brak mowy;
Trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu kontaktu wzrokowego;
Ograniczona mimika twarzy i ekspresja emocji;
Niezwykłe lub stereotypowe ruchy, takie jak machanie rękami lub kołysanie się;
Trudności w nawiązywaniu relacji z rówieśnikami i brak zainteresowania zabawami społecznymi;
Silne reakcje na zmiany w rutynie lub otoczeniu;
Powtarzające się wzorce zachowań, zainteresowań lub aktywności;
Wybiórczość w jedzeniu lub niezwykłe preferencje pokarmowe;
Niezwykła wrażliwość na dźwięki, zapachy, tekstury lub światło;
Trudności w rozumieniu i używaniu języka w kontekście społecznym, brak rozumienia żartów, niedosłowności;
Brak reakcji na imię lub trudności w przyciągnięciu uwagi dziecka;
Trudności w wyrażaniu potrzeb i uczuć;
Nadmierna koncentracja na określonych obiektach lub częściach obiektów;
Niezwykłe przywiązanie do rutyn i rytuałów;
Problemy z koordynacją ruchową i motoryką.

Odpowiednio przeprowadzona diagnoza ASD pozwala na wykluczenie innych zaburzeń, zrozumienie przyczyn zachowań dziecka i pozwala na wczesne podjęcie interwencji, co pomaga dziecku w funkcjonowaniu pomimo trudności rozwojowych.

Dzięki diagnozie przeprowadzonej przez zespół – w tym psychiatrę – możliwe jest również otrzymanie przez dziecko orzeczenia, które uprawnia do dodatkowego wsparcia w systemie edukacyjnym.

Diagnoza autyzmu składa się z 6 spotkań

1. Konsultacja i wywiad z rodzicami / opiekunami

Pierwsze z nich to konsultacja przeprowadzana przez psychologa dziecięcego z rodzicami.

Poprzedza je wypełnienie ankiety rozwojowej. W trakcie tej rozmowy zbierzemy informacje o funkcjonowaniu dziecka i przebiegu jego dotychczasowego rozwoju. Dokonujemy także wstępnej kwalifikacji do badania wystandaryzowanymi narzędziami diagnostycznymi.

Rodzice są proszeni o wypełnienie kwestionariusza ASRS. Podobny kwestionariusz przekazujemy także do wypełnienia wychowawcy w placówce, do której uczęszcza dziecko. Pomoże nam to w adekwatnej ocenie funkcjonowania dziecka w różnych środowiskach i kontekstach społecznych.

2. Badanie kompetencji poznawczych dziecka

Jeśli jest to możliwe, diagnosta przeprowadza badanie zdolności poznawczych i poziomu rozwoju intelektualnego dziecka za pomocą wystandaryzowanych narzędzi diagnostycznych co pozwoli na pełniejszą i bardziej precyzyjną diagnozę mocnych stron i deficytów rozwojowych dziecka.

Spotkanie, w trakcie którego prowadzone jest badanie z psychologiem trwa ok. 50-90 minut.

3. Obserwacja i badanie dziecka narzędziem diagnostycznym ADOS-2

W trakcie tego spotkania będziemy obserwować dziecko podczas swobodnej zabawy oraz prostych zadań, by ocenić jego zachowania. Może to obejmować zadawanie pytań lub prośby o wykonanie określonych czynności, które pozwalają na ocenę rozumienia, komunikowania się, reagowania adekwatnie na zmiany w otoczeniu oraz funkcjonowanie społeczne dziecka.

Obserwacja ma charakter ustrukturyzowany i przeprowadzona jest za pomocą narzędzia ADOS 2, będącego standardem w ocenie zaburzeń ze spektrum autyzmu u dzieci w wieku od 12 miesięcy życia (warunkiem jest, żeby dziecko chodziło).

Spotkanie ADOS 2 trwa ok. 60 minut i wymaga od dziecka współpracy z diagnostami. Dziecko w trakcie wykonywania zadań może być również nagrywane, w celu późniejszej dokładnej analizy jego reakcji.

Następnie diagności analizują obserwacje i przygotowują opis funkcjonowania dziecka.

4. Obserwacja i badanie dziecka przez psychiatrę

W trakcie tego spotkania lekarz psychiatra dziecięcy, uzupełni wywiad o wybrane aspekty funkcjonowania dziecka, umożliwiające precyzyjną ocenę występujących zaburzeń. Obserwować będzie również dziecko podczas naturalnej zabawy lub wykonywania prostych zadań, by ocenić jego zachowania i reakcje.

Może to obejmować zadawanie pytań lub prośby o wykonanie określonych czynności, które pozwalają na ocenę, rozumienia, komunikowania się, reagowania adekwatnie na zmiany w otoczeniu oraz funkcje poznawcze dziecka.

W trakcie diagnozy lekarz wyklucza też inne zaburzenia dające podobny obraz funkcjonowania dziecka jednak mające inne podłoże.

Spotkanie z psychiatrą, wraz z wywiadem na temat dziecka trwa ok. 50 minut.

5. Przedstawienie diagnozy przez psychiatrę

Spotkanie z rodzicami (bez dziecka) z psychiatrą ma na celu przedstawienie wyników procesu diagnostycznego- potwierdzenie lub wykluczenie spektrum autyzmu wraz ze wskazówkami, w jaki sposób starać się o orzeczenie.

W trackie spotkania rodzice otrzymają pisemną opinię psychologiczną oraz diagnozę psychiatryczną.

Spotkanie podsumowujące diagnozę z psychiatrą trwa ok. 25 minut.

6. Omówienie diagnozy oraz rekomendacji z psychologiem

Końcowe spotkanie z rodzicami (bez dziecka) ma na celu dodatkowe omówienie wyników procesu diagnostycznego.

Obejmuje rekomendacje do ewentualnego podjęcia dalszych działań terapeutycznych oraz możliwości uzyskania pomocy w zakresie terapii, wsparcia funkcjonowania w domu oraz w placówce edukacyjnej do której uczęszcza dziecko.

Spotkanie kończące proces diagnostyczny z psychologiem trwa ok. 50 minut.

Jak się przygotować i co zabrać?

Żeby diagnoza zaburzeń neurorozwojowych u dzieci przebiegła sprawnie i była jak najbardziej rzetelna, warto się dobrze przygotować.

Bardzo pomocne w rozmowie będzie przyniesienie na konsultację wstępną:

nagranych próbek charakterystycznego zachowania dziecka w różnych sytuacjach;
obserwacji rodziców – opisane niepokojące objawy;
wyników badań i opinii specjalistów, jeśli były realizowane;
informacji o funkcjonowaniu dziecka od wychowawcy z placówki, do której uczęszcza dziecko.

Jak przygotować dziecko do wizyty w poradni?

Przygotowanie dziecka do diagnozy wymaga od rodzica delikatnego podejścia - rozmowa z obcą osobą jest dla dziecka stresująca, szczególnie dla tych, u których podejrzewa się występowanie zaburzeń ze spektrum autyzmu.

Warto odpowiadać dziecku cierpliwie na jego pytania. To naturalne, że obawy i ciekawość się pojawiają.

Jeśli to możliwe, wspólnie z dzieckiem można przygotować nagrania zachowania dziecka w różnych sytuacjach - zabawy, odpoczynku, interakcji z rówieśnikami.

Dzięki takiemu podejściu, zmniejszy się towarzyszący sytuacji diagnozy stres, co ułatwi zaangażowanie się dziecka w proces diagnostyczny.

Udział rodzica w procesie diagnozy spektrum autyzmu dziecka

Współpraca ze specjalistami i zaangażowanie rodziców w proces diagnostyczny jest kluczowe, ponieważ są głównymi obserwatorami codziennej komunikacji i zachowań dziecka, dzięki czemu mają kluczowe informacje, które są niezbędne do postawienia trafnej diagnozy.

W procesie diagnostycznym dziecko uczestniczy wraz z rodzicem, który na spotkaniu wstępnym dowie się, w jaki sposób powinien uczestniczyć w diagnozie dziecka. Ma to szczególne znaczenie dla małych dzieci, które nie są jeszcze gotowe na rozstanie z rodzicem.

Podczas spotkania podsumowującego zachęcamy rodziców do zgłaszania wszelkiego rodzaju wątpliwości i pytań tak, aby przedstawiona diagnoza dziecka była dla rodziców zrozumiała i wartościowa.

Rozpoczęcie procesu diagnozy spektrum autyzmu u dziecka wymaga zgody obojga rodziców (o ile oboje mają pełnię praw rodzicielskich).

Co otrzymamy po zakończeniu diagnozy spektrum autyzmu?

Po zakończeniu procesu diagnozy spektrum autyzmu, specjalista przekazuje opiekunom:

Formalną diagnozę do przedstawienia komisji orzekającej o wydaniu orzeczenia o niepełnosprawności;
Rekomendacje do podjęcia terapii i jej proponowany zakres;
Zalecenia do pracy z dzieckiem w domu;
Instrukcję dla rodziców zawierającą praktyczne wskazówki dotyczące możliwości otrzymania wsparcia w Krakowie.

Gdzie odbywa się diagnoza spektrum autyzmu?

Spotkania i obserwacja dziecka odbywają się w Centrum Fiklon, na ulicy Wielickiej 20 w Krakowie.

W przypadku braku możliwości spotkania osobistego, możliwe jest przeprowadzenie wywiadu wstępnego oraz podsumowania z omówieniem wyników w postaci rozmowy zdalnej.