Diagnoza spektrum autyzmu u dzieci w Krakowie

Diagnoza spektrum autyzmu jest kompleksowym, wielospecjalistycznym procesem, angażującym kilkoro specjalistów rozwojowych. Ma na celu zidentyfikowanie specyficznych cech i potrzeb dziecka związanych z tym zaburzeniem neurorozwojowym. Obejmuje szczegółową ocenę zachowań, umiejętności komunikacyjnych i społecznych, teorii umysłu, a także wykorzystanie standaryzowanych narzędzi i protokołów diagnostycznych (ASRS, protokół ADOS 2, testy inteligencji), aby precyzyjnie określić, czy i jakie zaburzenie ze spektrum autyzmu (ASD) można stwierdzić u dziecka.

Wskazania do diagnozy autyzmu - kiedy ją wykonać?

Zaburzenia ze spektrum autyzmu (nazywane potocznie autyzmem lub zespołem Aspergera), są często trudne do właściwego zdiagnozowania, bo mogą przybierać bardzo różną postać – dlatego zjawisko to określa się mianem spektrum.

Właściwa diagnoza spektrum autyzmu jest krytyczna dla zapewnienia odpowiedniego wsparcia i interwencji dla dzieci z tym zaburzeniem neurorozwojowym.

Autyzm wpływa na rozwój społeczny, poznawczy i komunikacyjny, a jego objawy mogą być różnorodne i zmieniać się w zależności od wieku i stopnia nasilenia. Wczesna diagnoza pozwala na wdrożenie interwencji, które mogą znacząco poprawić jakość życia dziecka, rozwijać jego umiejętności w obszarach, w których pojawiają się deficyty i wspierać w integracji społecznej.

Rozpoznanie autyzmu jest także ważne dla zrozumienia unikalnych potrzeb dziecka i dostosowania odpowiednich strategii edukacyjnych oraz wsparcia rodziny.

Diagnoza spektrum autyzmu jest wskazana w sytuacjach, gdy u dziecka pojawia się kilka z poniższych objawów:

Opóźniony rozwój mowy lub całkowity brak mowy;
Trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu kontaktu wzrokowego;
Ograniczona mimika twarzy i ekspresja emocji;
Niezwykłe lub stereotypowe ruchy, takie jak machanie rękami lub kołysanie się;
Trudności w nawiązywaniu relacji z rówieśnikami i brak zainteresowania zabawami społecznymi;
Silne reakcje na zmiany w rutynie lub otoczeniu;
Powtarzające się wzorce zachowań, zainteresowań lub aktywności;
Wybiórczość w jedzeniu lub niezwykłe preferencje pokarmowe;
Niezwykła wrażliwość na dźwięki, zapachy, tekstury lub światło;
Trudności w rozumieniu i używaniu języka w kontekście społecznym, brak rozumienia żartów, niedosłowności;
Brak reakcji na imię lub trudności w przyciągnięciu uwagi dziecka;
Trudności w wyrażaniu potrzeb i uczuć;
Nadmierna koncentracja na określonych obiektach lub częściach obiektów;
Niezwykłe przywiązanie do rutyn i rytuałów;
Problemy z koordynacją ruchową i motoryką.

Odpowiednio przeprowadzona diagnoza ASD pozwala na wykluczenie innych zaburzeń, zrozumienie przyczyn zachowań dziecka i pozwala na wczesne podjęcie interwencji, co pomaga dziecku w funkcjonowaniu pomimo trudności rozwojowych.

Dzięki diagnozie przeprowadzonej przez zespół – w tym psychiatrę – możliwe jest również otrzymanie przez dziecko orzeczenia, które uprawnia do dodatkowego wsparcia w systemie edukacyjnym.

Diagnoza autyzmu składa się z 6 spotkań

1. Konsultacja i wywiad z rodzicami / opiekunami

Pierwsze z nich to konsultacja przeprowadzana przez psychologa dziecięcego z rodzicami.

Poprzedza je wypełnienie ankiety rozwojowej. W trakcie tej rozmowy zbierzemy informacje o funkcjonowaniu dziecka i przebiegu jego dotychczasowego rozwoju. Dokonujemy także wstępnej kwalifikacji do badania wystandaryzowanymi narzędziami diagnostycznymi.

Rodzice są proszeni o wypełnienie kwestionariusza ASRS. Podobny kwestionariusz przekazujemy także do wypełnienia wychowawcy w placówce, do której uczęszcza dziecko. Pomoże nam to w adekwatnej ocenie funkcjonowania dziecka w różnych środowiskach i kontekstach społecznych.

2. Badanie kompetencji poznawczych dziecka

Jeśli jest to możliwe, diagnosta przeprowadza badanie zdolności poznawczych i poziomu rozwoju intelektualnego dziecka za pomocą wystandaryzowanych narzędzi diagnostycznych co pozwoli na pełniejszą i bardziej precyzyjną diagnozę mocnych stron i deficytów rozwojowych dziecka.

Spotkanie, w trakcie którego prowadzone jest badanie z psychologiem trwa ok. 50-90 minut.

3. Obserwacja i badanie dziecka narzędziem diagnostycznym ADOS-2

W trakcie tego spotkania będziemy obserwować dziecko podczas swobodnej zabawy oraz prostych zadań, by ocenić jego zachowania. Może to obejmować zadawanie pytań lub prośby o wykonanie określonych czynności, które pozwalają na ocenę rozumienia, komunikowania się, reagowania adekwatnie na zmiany w otoczeniu oraz funkcjonowanie społeczne dziecka.

Obserwacja ma charakter ustrukturyzowany i przeprowadzona jest za pomocą narzędzia ADOS 2, będącego standardem w ocenie zaburzeń ze spektrum autyzmu u dzieci w wieku od 12 miesięcy życia (warunkiem jest, żeby dziecko chodziło).

Spotkanie ADOS 2 trwa ok. 60 minut i wymaga od dziecka współpracy z diagnostami. Dziecko w trakcie wykonywania zadań może być również nagrywane, w celu późniejszej dokładnej analizy jego reakcji.

Następnie diagności analizują obserwacje i przygotowują opis funkcjonowania dziecka.

4. Obserwacja i badanie dziecka przez psychiatrę

W trakcie tego spotkania lekarz psychiatra dziecięcy, uzupełni wywiad o wybrane aspekty funkcjonowania dziecka, umożliwiające precyzyjną ocenę występujących zaburzeń. Obserwować będzie również dziecko podczas naturalnej zabawy lub wykonywania prostych zadań, by ocenić jego zachowania i reakcje.

Może to obejmować zadawanie pytań lub prośby o wykonanie określonych czynności, które pozwalają na ocenę, rozumienia, komunikowania się, reagowania adekwatnie na zmiany w otoczeniu oraz funkcje poznawcze dziecka.

W trakcie diagnozy lekarz wyklucza też inne zaburzenia dające podobny obraz funkcjonowania dziecka jednak mające inne podłoże.

Spotkanie z psychiatrą, wraz z wywiadem na temat dziecka trwa ok. 50 minut.

5. Przedstawienie diagnozy przez psychiatrę

Spotkanie z rodzicami (bez dziecka) z psychiatrą ma na celu przedstawienie wyników procesu diagnostycznego- potwierdzenie lub wykluczenie spektrum autyzmu wraz ze wskazówkami, w jaki sposób starać się o orzeczenie.

W trackie spotkania rodzice otrzymają pisemną opinię psychologiczną oraz diagnozę psychiatryczną.

Spotkanie podsumowujące diagnozę z psychiatrą trwa ok. 25 minut.

6. Omówienie diagnozy oraz rekomendacji z psychologiem

Końcowe spotkanie z rodzicami (bez dziecka) ma na celu dodatkowe omówienie wyników procesu diagnostycznego.

Obejmuje rekomendacje do ewentualnego podjęcia dalszych działań terapeutycznych oraz możliwości uzyskania pomocy w zakresie terapii, wsparcia funkcjonowania w domu oraz w placówce edukacyjnej do której uczęszcza dziecko.

Spotkanie kończące proces diagnostyczny z psychologiem trwa ok. 50 minut.

Jak się przygotować i co zabrać?

Żeby diagnoza zaburzeń neurorozwojowych u dzieci przebiegła sprawnie i była jak najbardziej rzetelna, warto się dobrze przygotować.

Bardzo pomocne w rozmowie będzie przyniesienie na konsultację wstępną:

nagranych próbek charakterystycznego zachowania dziecka w różnych sytuacjach;
obserwacji rodziców – opisane niepokojące objawy;
wyników badań i opinii specjalistów, jeśli były realizowane;
informacji o funkcjonowaniu dziecka od wychowawcy z placówki, do której uczęszcza dziecko.

Jak przygotować dziecko do wizyty w poradni?

Przygotowanie dziecka do diagnozy wymaga od rodzica delikatnego podejścia - rozmowa z obcą osobą jest dla dziecka stresująca, szczególnie dla tych, u których podejrzewa się występowanie zaburzeń ze spektrum autyzmu.

Warto odpowiadać dziecku cierpliwie na jego pytania. To naturalne, że obawy i ciekawość się pojawiają.

Jeśli to możliwe, wspólnie z dzieckiem można przygotować nagrania zachowania dziecka w różnych sytuacjach - zabawy, odpoczynku, interakcji z rówieśnikami.

Dzięki takiemu podejściu, zmniejszy się towarzyszący sytuacji diagnozy stres, co ułatwi zaangażowanie się dziecka w proces diagnostyczny.

Udział rodzica w procesie diagnozy spektrum autyzmu dziecka

Współpraca ze specjalistami i zaangażowanie rodziców w proces diagnostyczny jest kluczowe, ponieważ są głównymi obserwatorami codziennej komunikacji i zachowań dziecka, dzięki czemu mają kluczowe informacje, które są niezbędne do postawienia trafnej diagnozy.

W procesie diagnostycznym dziecko uczestniczy wraz z rodzicem, który na spotkaniu wstępnym dowie się, w jaki sposób powinien uczestniczyć w diagnozie dziecka. Ma to szczególne znaczenie dla małych dzieci, które nie są jeszcze gotowe na rozstanie z rodzicem.

Podczas spotkania podsumowującego zachęcamy rodziców do zgłaszania wszelkiego rodzaju wątpliwości i pytań tak, aby przedstawiona diagnoza dziecka była dla rodziców zrozumiała i wartościowa.

Rozpoczęcie procesu diagnozy spektrum autyzmu u dziecka wymaga zgody obojga rodziców (o ile oboje mają pełnię praw rodzicielskich).

Co otrzymamy po zakończeniu diagnozy spektrum autyzmu?

Po zakończeniu procesu diagnozy spektrum autyzmu, specjalista przekazuje opiekunom:

Formalną diagnozę do przedstawienia komisji orzekającej o wydaniu orzeczenia o niepełnosprawności;
Rekomendacje do podjęcia terapii i jej proponowany zakres;
Zalecenia do pracy z dzieckiem w domu;
Instrukcję dla rodziców zawierającą praktyczne wskazówki dotyczące możliwości otrzymania wsparcia w Krakowie.

Jakie badania wykonać przed wizytą u psychiatry z dzieckiem?

Celem przeprowadzenia kompleksowej i efektywnej diagnozy zalecamy wykonanie przed wizytą poniższych badań diagnostycznych, wykluczających zaburzenia somatyczne mogące wpływać na funkcjonowanie oraz obraz dziecka podczas spotkań diagnostycznych.

Badania najlepiej wykonać przed pierwszym spotkaniem diagnostycznym z dzieckiem.

Zalecamy wykonanie poniższych badań:

badania laboratoryjne z krwi:
- morfologia z rozmazem
- OB
- CRP
- próby wątrobowe
- glukoza
- lipidogram
- kreatynina
- jonogram (sód, potas)
- TSH
- IgE całkowite;
badanie ogólne moczu;
badanie kału na pasożyty, grzyby.

W sytuacji, kiedy dziecko nie reaguje na komunikaty werbalne, wskazane jest wykluczenie zaburzeń słuchu (wykonanie badania słuchu).

Jeśli dziecko odbyło konsultację neurologiczną i miało wykonane badanie EEG lub badanie obrazowe głowy (rezonans), prosimy o dostarczenie ich wyników.

W sytuacjach wymagających włączenia farmakoterapii zalecamy wykonanie badań laboratoryjnych z krwi:

morfologia z rozmazem
OB
CRP
próby wątrobowe
glukoza
lipidogram
kreatynina
jonogram (sód, potas)
TSH.

Badania opcjonalne:

Witamina D
B12

Zaleca się również wykonanie badania EKG zwłaszcza przy włączeniu leczenia metylofenidatem.

Powyższe badania wykonać można odpłatnie lub zlecić je może pediatra albo lekarz rodzinny.

Gdzie odbywa się diagnoza spektrum autyzmu?

Spotkania i obserwacja dziecka odbywają się w Centrum Fiklon, na ulicy Wielickiej 20 w Krakowie.

W przypadku braku możliwości spotkania osobistego, możliwe jest przeprowadzenie wywiadu wstępnego oraz podsumowania z omówieniem wyników w postaci rozmowy zdalnej.