Widget przeznaczony do wyświetlania podstawowych informacji o artykule. Aby edytować te informacje przejdź do podstawowej edycji.
Wczesne objawy autyzmu u niemowląt – jak rozpoznać pierwsze oznaki ASDPrzez wiele lat uwaga naukowców i diagnostów zajmujących się spektrum autyzmu skupiała się na dzieciach starszych i dorosłych. Natomiast wraz z doskonaleniem się narzędzi badawczych i rozumieniem tego zaburzenia, pojawia się coraz więcej zainteresowania wczesną diagnozą. Kluczową rolę do odegrania w tym obszarze mają jednak rodzice, którzy mogą zauważyć niepokojące objawy już na bardzo wczesnym etapie rozwoju dziecka. Na jakie symptomy zwracać uwagę i co może zaniepokoić?
AKTUALIZACJA: 30 października, 2024
WERYFIKACJA MERYTORYCZNA
Magda Zapolnik
Spis treści
Wszystkie elementy spisu treści zostaną pobrane i wyświetlone automatycznie na podstawie uzupełnionych danych w widgetach "Rozdział"
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Wczesne oznaki autyzmu - kiedy diagnozuje się ASD u małych dzieci?
Wartość odnośnika: Wczesne-oznaki-autyzmu---kiedy-diagnozuje-si-ASD-u-ma-ych-dzieci--
Wczesne oznaki autyzmu - kiedy diagnozuje się ASD u małych dzieci?
Autyzm, jako zaburzenie rozwojowe, był początkowo opisywany i diagnozowany głównie u starszych dzieci i dorosłych. W ostatnich dziesięcioleciach zainteresowanie badaniami nad wczesnym rozpoznawaniem oznak autyzmu jednak znacząco wzrosło.
Z jednej strony badacze zdali sobie sprawę, że objawy spektrum autyzmu mogą pojawiać się już w najwcześniejszych okresach rozwojowych – niemowlęcym (od urodzenia do 12 miesiąca życia) oraz poniemowlęcym (od 12 do 36 miesiąca). Z drugiej strony rośnie też świadomość tego, jak ważna jest wczesna interwencja i wspieranie dzieci przejawiających objawy spektrum, na bardzo wczesnym etapie rozwoju. W tym okresie mózg dziecka jest bardzo podatny na wpływ otoczenia i interwencje terapeutyczne mogą mieć największą skuteczność w łagodzeniu objawów czy zmianie zachowań wynikających ze spektrum.
Aktualnie wiele badań naukowych, programów diagnostycznych, a nawet prac związanych z wykorzystaniem algorytmów i sztucznej inteligencji, koncentruje się na identyfikowaniu zaburzeń autyzmu u niemowląt i małych dzieci.
Diagności szukają sygnałów nieprawidłowego rozwoju społecznego, komunikacyjnego i behawioralnego, które mogą wskazywać na rozpoznanie autyzmu, jeszcze zanim dziecko osiągnie wiek przedszkolny, a nawet w okresie niemowlęcym – przed 12 miesiącem życia.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Czy autyzm występuje u niemowląt?
Wartość odnośnika: Czy-autyzm-wyst-puje-u-niemowl-t--1
Czy autyzm występuje u niemowląt?
Tak. Spektrum autyzmu jest zaburzeniem neurorozwojowym, które jest wrodzone i pojawia się już na najwcześniejszych etapach życia. Autyzm ma podłoże neurologiczne, co oznacza, że symptomy, które pojawiają się u dziecka, wynikają z innej budowy jego układu nerwowego – nieco innej struktury połączeń pomiędzy różnymi ośrodkami w mózgu odpowiadającymi za komunikację, rozwój języka oraz funkcjonowanie społeczne.
Ze względu jednak na charakter tego zaburzenia i proces rozwoju dziecka, pierwsze objawy spektrum autyzmu zaczynają pojawiać się dopiero po kilku miesiącach życia dziecka.
Wcześniej mogą się pojawiać subtelniejsze sygnały, ale nie mogą być one jednoznacznie zinterpretowane jako wczesne rozpoznanie i być traktowane jako wystarczające do postawienia diagnozy ASD.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Zaburzenia ze spektrum autyzmu u niemowląt - diagnoza
Wartość odnośnika: Zaburzenia-ze-spektrum-autyzmu-u-niemowl-t---diagnoza-2
Zaburzenia ze spektrum autyzmu u niemowląt - diagnoza
Diagnozowanie autyzmu u niemowląt jest – niestety – skomplikowane i wymaga wieloaspektowej oceny. Obecnie nie ma sprawdzonych i powszechnie wykorzystywanych testów diagnostycznych dla niemowląt.
Diagnoza spektrum autyzmu opiera się w takim przypadku na obserwacji rozwoju dziecka oraz analizie jego zachowań i interakcji. Podobnie jak w przypadku starszych dzieci, w diagnozowaniu zaburzeń ze spektrum autyzmu u niemowląt, zwykle stosuje się ustrukturyzowany arkusz obserwacji oraz wywiad z rodzicami.
W diagnozie niemowląt specjaliści stosują różne narzędzia diagnostyczne, takie jak skale oceny rozwoju, wywiady z rodzicami oraz obserwacje kliniczne.
Wczesna diagnoza bywa trudna, ponieważ wiele objawów autyzmu może przypominać normalne wahania w rozwoju, a objawy mogą się rozwijać, nasilać i zmieniać w miarę wzrostu dziecka.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Triada autystyczna - charakterystyczne objawy spektrum
Wartość odnośnika: Triada-autystyczna---charakterystyczne-objawy-spektrum-3
Triada autystyczna - charakterystyczne objawy spektrum
Spektrum autyzmu jest zaburzeniem złożonym i u każdego dziecka i osoby dorosłej może manifestować się w nieco inny sposób. Natomiast na podstawie kilku dekad badań tego zjawiska, naukowcy i diagności zwracają uwagę na trzy obszary, które w spektrum autyzmu są zaburzone. Jest to tak zwana triada autystyczna, która jest głównym obszarem zainteresowania w procesie diagnozy.
Komunikacja i rozwój językowy
Osoby w spektrum autyzmu mają problemy z komunikacją i często rozwój mowy jest u nich opóźniony i zaburzony. Dotyczy to zarówno warstwy językowej, jak i pozajęzykowej (rozumienie kontekstu, pojęć abstrakcyjnych, zasad komunikacji – tzw. pragmatyki językowej). Dzieci z autyzmem często zaczynają mówić później albo ich rozwój mowy jest ograniczony.
Interakcje społeczne
W spektrum autyzmu zaburzony jest też obszar kontaktów społecznych. Pojawiają się trudności w nawiązywaniu relacji, rozpoznawania emocji i rozumieniu kontekstu społecznego. Dzieci z zaburzeniami ze spektrum przejawiają nietypowe wzorce relacji z najbliższymi, może wydawać się, że nie chcą wchodzić w interakcje z opiekunami.
Brak elastyczności – sztywność wzorców
Osoby w spektrum wykazują też przywiązanie do schematów i rutyn w działaniu. Mogą mieć często problem ze zmianami w otoczeniu, które mogą wywoływać u nich lęk. Często też przejawiają zainteresowania specyficznymi przedmiotami czy obszarami, które stają się dla nich ważnym elementem funkcjonowania.
Niektóre z objawów należących do triady autystycznej, można zaobserwować już u niemowląt. Jak takie objawy mogą manifestować się w pierwszym roku życia dziecka?
Dzieci w spektrum autyzmu mogą też przejawiać nadwrażliwość na wybrane bodźce, co powoduje, że na gwałtowne zmiany mogą reagować silniej niż inne dzieci.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Pierwsze objawy autyzmu u niemowląt
Wartość odnośnika: Pierwsze-objawy-autyzmu-u-niemowl-t-4
Pierwsze objawy autyzmu u niemowląt, które mogą zaniepokoić rodzica
Pierwsze oznaki autyzmu z powyższej triady autystycznej mogą być zauważalne już u niemowląt, ale często są subtelne i mogą przypominać inne zaburzenia rozwojowe.
Do wczesnych objawów, na które zwraca się uwagę, należą:
- Brak reakcji na imię – niemowlęta, które nie reagują na swoje imię, mogą mieć trudności z rozpoznawaniem i reagowaniem na bodźce społeczne (należy wykluczyć trudności ze słuchem, długotrwałą deprywację związana np. z hospitalizacją, zaburzenia więzi występujące często u dzieci przysposobionych),
- Unikanie kontaktu wzrokowego i brak reakcji na intencjonalne działania rodziców zmierzające do zwrócenia uwagi dziecka na zabawkę,
- Brak uśmiechu społecznego – brak reakcji na uśmiech rodzica lub brak uśmiechu w odpowiedzi na interakcje społeczne (np. uśmiech jedynie w reakcji na przedmiot),
- Ograniczone reakcje na bodźce społeczne – niemowlęta mogą wykazywać mniejszą reakcję na mimikę, gesty czy ton głosu rodziców,
- Brak zainteresowania zabawami społecznymi, opartymi na interakcji z dorosłym typu „akuku!”, ”idzie, idzie rak nieborak” itp.,
- Nadmierna wrażliwość na bodźce sensoryczne – niemowlęta mogą wykazywać intensywne reakcje na hałas, światło, dotyk czy tekstury, które mogą prowadzić do niepokoju lub złości,
- Nadmierne fiksowanie się na zabawkach dźwiękowych, wirujących, błyszczących, sztywne przywiązanie do jednego wzorca zabawy najczęściej samodzielnej,
- Niecodzienne wzorce snu i jedzenia – problemy z regulacją snu i apetytu mogą być powiązane z zaburzeniami sensorycznymi i rozwojowymi,
- Powtarzalne zachowania – niemowlęta mogą przejawiać sztywne wzorce powtarzalnych ruchów, takich jak machanie rękami, kołysanie się, czy obracanie przedmiotów w specyficzny sposób,
- Trudności w adaptacji do zmian – silne reakcje na zmiany w rutynie lub otoczeniu mogą wskazywać na problemy z adaptacją i regulacją emocji.
Konsultacja psychologiczna
Porozmawiaj z psychologiem dziecięcym, jeśli niepokoi Cię zachowanie Twojego dziecka.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Co robić, jeśli rodzic zauważy niepokojące objawy
Wartość odnośnika: Co-robi-je-li-rodzic-zauwa-y-niepokoj-ce-objawy-5
Co robić, jeśli rodzic zauważy niepokojące objawy
Jeśli rodzic zauważy objawy, które mogą wskazywać na autyzm, ważne jest podjęcie odpowiednich kroków:
- konsultacja z pediatrą – pierwszym krokiem jest skonsultowanie się z pediatrą, który może ocenić rozwój dziecka i, jeśli to konieczne, skierować do specjalisty,
- pogłębienie obserwacji – w zależności od sugestii pediatry, warto zasięgnąć opinii psychologa dziecięcego, psychiatry dziecięcego laryngologa lub neurologopedy,
- dokumentowanie swoich spostrzeżeń – zapisywanie niepokojących objawów, w tym częstotliwości i okoliczności, w jakich występują, nagranie zachowania dziecka w środowisku domowym, może pomóc specjalistom w postawieniu diagnozy,
- wczesna interwencja – specjaliści mogą wskazać w jakim obszarze istnieje potrzeba rozpoczęcia terapii i skierować rodziców do ośrodków, które oferują wczesną interwencję,
- wsparcie dla rodziny – samo podejrzenie autyzmu u dziecka może wiązać się dla rodziców z dużym obciążeniem oraz stresem – warto w takiej sytuacji poszukać wsparcia nie tylko dla dziecka, lecz również dla pozostałych członków rodziny.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Spektrum autyzmu w rodzinie
Wartość odnośnika: Spektrum-autyzmu-w-rodzinie-6
Spektrum autyzmu w rodzinie
Statystyki i badania epidemiologiczne wskazują, że zaburzenia ze spektrum autyzmu mogą mieć podłoże genetyczne. Zgodnie z niektórymi analizami, nawet około 50-90% ryzyka rozwoju autyzmu można przypisać czynnikom genetycznym. Ryzyko wystąpienia autyzmu może być również inne w zależności od płci, co sugeruje, że czynniki genetyczne mogą działać w różny sposób u chłopców i dziewczynek.
Jeśli jedno lub oboje rodziców ma diagnozę spektrum (na przykład diagnozę Zespołu Aspergera) ryzyko wystąpienia autyzmu u dziecka jest statystycznie wyższe.
Z tego względu dzieci rodziców, którzy przejawiają zaburzenia ze spektrum mają wyższe prawdopodobieństwo otrzymania podobnej diagnozy. Spektrum autyzmu nie zawsze jest dziedziczone, ale dane sugerują, że jest to istotny czynnik ryzyka, który powinien skłonić rodziców do czujniejszego obserwowania rozwoju dziecka.
Wyższy wiek rodziców, szczególnie ojca jest również wskazywany jako czynnik ryzyka. Według badań, spektrum autyzmu występuje częściej u dzieci starszych ojców.
Podobna sytuacja występuje również w przypadku rodzeństwa, które otrzymało diagnozę spektrum. Jeśli starszy brat lub siostra przejawia zaburzenia ze spektrum, należy zwrócić szczególną uwagę na sygnały pojawiające się na wczesnym etapie rozwoju dziecka. W przypadku, gdy jedno dziecko w rodzinie ma autyzm, ryzyko, że kolejne dziecko również będzie miało autyzm, może wynosić około 20%.
Autorzy podkreślają potrzebę dalszych badań, aby lepiej zrozumieć interakcje między czynnikami genetycznymi a środowiskowymi w kontekście autyzmu. Nie istnieje jedna, konkretna mutacja genetyczna powodująca objawy spektrum, dlatego nie istnieje również badanie genetyczne, które w jednoznaczny sposób wykrywa autyzm. Obecnie wyodrębniono już ponad 100 genów związanych z autyzmem, a wiele z nich odgrywa rolę w rozwoju mózgu i synaps.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Jak wygląda diagnoza autyzmu u niemowląt?
Wartość odnośnika: Jak-wygl-da-diagnoza-autyzmu-u-niemowl-t--7
Jak wygląda diagnoza autyzmu u niemowląt?
Proces diagnozy spektrum autyzmu w przypadku najmłodszych dzieci składa się zwykle z kilku elementów. Pierwszym etapem diagnozy jest szczegółowy wywiad z rodzicami na temat zachowań dziecka, jego reakcji na bodźce, interakcji społecznych, doświadczeń rodziców związanych z ciążą oraz porodem.
Po zebraniu wywiadu na temat dotychczasowego rozwoju dziecka, prowadzona jest obserwacja przez specjalistę rozwojowego (najczęściej to psycholog dziecięcy) i psychiatrę dziecięcego oraz ocena zachowania dziecka w różnych sytuacjach i kontekstach (zabawa, wykonywanie zadań, wywoływanie reakcji). Badania te mają na celu umiejętności społecznych, komunikacyjnych i motorycznych dziecka.
Specjaliści mogą przeprowadzać obserwację dziecka w różnych sytuacjach, aby ocenić jego umiejętności społeczne, komunikacyjne i behawioralne.
Jeśli objawy wskazują na występowanie spektrum, diagnozę autyzmu stawia psychiatra. Po otrzymaniu diagnozy, rodzice mogą ubiegać się o wydanie na tej podstawie orzeczenia, które pozwala uzyskać dla dziecka dodatkowe wsparcie. Wczesne wykrycie autyzmu pozwala na podjęcie działań wspierających na bardzo wczesnym etapie życia dziecka.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Kiedy stawiana jest diagnoza spektrum autyzmu
Wartość odnośnika: Kiedy-stawiana-jest-diagnoza-spektrum-autyzmu-8
Kiedy stawiana jest diagnoza spektrum autyzmu
Wczesna diagnoza zazwyczaj stawiana jest, gdy dziecko ma około 18-24 miesięcy, w okresie gdy widoczne stają się bardziej charakterystyczne objawy.
Pierwsze objawy mogą pojawić się już wcześniej w rozwoju, nawet w pierwszym roku życia dziecka, ale ze względu na brak norm dla narzędzi diagnostycznych oraz dynamikę rozwoju dziecka i naturalne wahania rozwojowe, specjaliści czekają zazwyczaj z przeprowadzeniem pełnej procedury do osiągnięcia wieku 12 miesięcy. Sama procedura trwa zazwyczaj kilka tygodni, gdyż wymaga kilku spotkań z rodzicami i dzieckiem.
Najczęściej wykorzystywane podczas diagnozy autyzmu badanie psychologiczne ADOS – 2 stosuje się u dzieci dopiero od 12 miesiąca życia. Do 36 miesiąca życia najczęściej mówi się nie o diagnozie, lecz o ryzyku autyzmu. U niemowląt i małych dzieci używane są także inne narzędzia oceny, np. Skala M-CHAT-R (Modified Checklist for Autism in Toddlers – Revised).
Warto pamiętać, że niemowlęta mogą prezentować różne tempo rozwoju, a subtelne różnice w zachowaniu mogą być trudne do zidentyfikowania jako objawy autyzmu. Wspomniane zachowania powinny zaniepokoić rodzica, jeżeli konsekwentnie powtarzają się dłużej niż przez miesiąc.
Diagnoza autyzmu u niemowląt nie jest prosta. Wymaga współpracy zespołu specjalistów, w tym psychologów, psychiatrów dziecięcych i logopedów, aby dokładnie ocenić objawy i nieprawidłowości w rozwoju dziecka. Przed określeniem, czy dziecko spełnia kryteria zaburzenia może być konieczna wydłużona obserwacja lub rozpoczęcie odpowiedniej terapii.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Wczesna interwencja
Wartość odnośnika: Wczesna-interwencja-9
Wczesna interwencja
W sytuacji, gdy u dziecka stwierdza się istotne opóźnienia rozwojowe i symptomy autyzmu, możliwe jest otrzymanie wsparcia i podjęcia wczesnej interwencji.
Nie zawsze jest to pomoc szybka do otrzymania, a same procedury mogą być dość skomplikowane i wymagające od rodziców trochę rozeznania i cierpliwości, ale system wsparcia oferuje różne formy takiej pomocy dla rodziców i dla placówek edukacyjnych.
Może ona mieć na przykład postać zajęć tzw. Wczesnego Wspomagania Rozwoju (WWR), które – dla dzieci otrzymujących diagnozę – są bezpłatne. Istnieją też programy terapeutyczne i techniki wspierające kluczowe obszary rozwoju dziecka.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Podsumowanie
Wartość odnośnika: Podsumowanie-10
Wczesne objawy spektrum - podsumowanie
Lata badań i gromadzenia wiedzy o tym, jakie są przyczyny autyzmu i kontekst jego występowania, pozwalają diagnostom na szybkie reagowanie w przypadku, gdy rodzic obserwuje u niemowlęcia objawy zaburzeń ze spektrum autyzmu. Jeśli takie sygnały się pojawiają, warto zaufać swojej intuicji i zwrócić się po pomoc do specjalistów.
Wczesna diagnoza, w momencie gdy pojawiają się już pierwsze symptomy, pozwala na podjęcie właściwej interwencji, która może wesprzeć rozwój dziecka we właściwych obszarach, pozwolić skompensować deficyty wynikające ze spektrum autyzmu i poprawić jakość jego życia.
Ta sekcja widoczna jest tylko podczas edycji!
Literatura i źródła - wczesne objawy autyzmu
Wartość odnośnika: Literatura-i-r-d-a---wczesne-objawy-autyzmu-11
Literatura i źródła - wczesne objawy autyzmu
- Dawson, G., & Rogers, S. J. (2019). Intervention and treatment for infants and toddlers with autism spectrum disorder. Guilford Press.
- Geschwind, 2011, „Genetics of Autism Spectrum Disorders,” Trends in Cognitive Sciences.
- Hallmayer et al., 2011, „Genetic Heritability and Shared Environmental Factors Among Twin Pairs With Autism,” Archives of General Psychiatry.
- Rogers, S. J., & Vismara, L. A. (2008). The Early Start Denver Model for young children with autism: Promoting language, learning, and engagement. Guilford Press.
- Jones, E. J. H., & Klin, A. (2013). Attention to eyes is present but in decline in 2-6-month-old infants later diagnosed with autism. Nature, 504(7480), 427-431. https://doi.org/10.1038/nature12715
- Landa, R. J., & Garrett-Mayer, E. (2006). Development in infants with autism spectrum disorders: A prospective study. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 47(6), 629-638. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.2006.01612.x
- Autism Speaks. (n.d.). Early intervention. Retrieved September 10, 2024, from https://www.autismspeaks.org/early-intervention
- Sucksmith et al., 2013, „The Genetics of Autism,” Nature Reviews Genetics.
- Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2020). Autism spectrum disorder (ASD). Retrieved September 10, 2024, from https://www.cdc.gov/ncbddd/autism/index.html
Umów się na konsultację
